Tunceli Tanıtım
Tunceli'nin, Çemişgezek ilçesinin güneyinde yer alan Keban Baraj Gölü altında kalan Pulur (Sakyol) Kalkolitik Çağda (M.Ö. 5500-3500) yerleşildiğini göstermektedir. Pulur'da bulunan Höyükte yapılan kazılarda kale görünümünde evlere, ocaklara, dibeklere, çeşitli öğütme araçlarına, çeşitli hayvan resimlerine, tunçtan yapılmış iğne ve kazma gibi çeşitli madeni eşyalara rastlanmıştır. İşuva (Hurri-Mitanni) adıyla anılan bölgede yazılı tarih M.Ö. 2200'lerde Subarrularla başlamaktadır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Anadolu'da Türklerin egemenliğinin hızla yayıldığı dönemde 1087 yılında yöre kesin olarak Türklerin egemenliği altına girmiştir. 1228 yılında Anadolu'ya tamamen hâkim olan Anadolu Selçukluları 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı’na kadar yöreyi hâkimiyetleri altında bulundurmuşlardır.
Tarihçe
Tunceli’nin, Çemişgezek ilçesinin güneyinde yer alan Keban Baraj Gölü altında kalan Pulur’a (Sakyol) Kalkolitik Çağda (M.Ö. 5500-3500) yerleşildiğini göstermektedir. Pulur’da bulunan höyükte yapılan kazılarda kale görünümünde evlere, ocaklara, dibeklere, çeşitli öğütme araçlarına, çeşitli hayvan resimlerine, tunçtan yapılmış iğne ve kazma gibi çeşitli madeni eşyalara rastlanmıştır. İşuva (Hurri-Mitanni) adıyla anılan bölgede yazılı tarih M.Ö. 2200’lerde Subarrularla başlamaktadır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’da Türklerin egemenliğinin hızla yayıldığı dönemde 1087 yılında yöre kesin olarak Türklerin egemenliği altına girmiştir. 1228 yılında Anadolu’ya tamamen hâkim olan Anadolu Selçukluları 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı’na kadar yöreyi hâkimiyetleri altında bulundurmuşlardır.
Bugün Tunceli iline bağlı bir ilçe olan Hozat, Cumhuriyet öncesinde mutasarrıflık iken, Cumhuriyetin ilanı ile Dersim Vilayeti haline getirilmiştir. 25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı Kanunla geçici merkezi Elazığ ili olmak üzere, Erzincan’ın Pülümür, Elazığ’ın Nazımiye, Hozat, Mazgirt, Pertek, Ovacık ve Çemişgezek ilçeleri bağlanarak Tunceli Vilayeti teşkil edilmiştir. 30 Aralık 1946 tarih ve 4993 sayılı Kanuna göre İl merkezi, Kalan Kasabası’na nakledilmiş ve bugünkü halini almıştır. Eski adı Kalan olan İlin adı, Mustafa Kemal Atatürk tarafından tunç gibi sağlam insanların yaşadığı yöre anlamında Tunçeli olarak değiştirilmiş, zamanla ‘ç’ harfinin ‘c’ye dönüşmesi sonucu Tunceli olarak kayıtlara geçmiştir.

Nüfus
Tunceli ilinin nüfusu, 2019 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 84.660’dır. Nüfusun 54.595’i şehirlerde yaşarken, 30.0065’i belde ve köylerde yaşamaktadır. Şehirde yaşayanların oranı % 64,49 iken köyde yaşayanların oranı % 35,51 dir. Yine aynı nüfus sayımı sonucuna göre, il merkezi nüfusu 33.777’dir. Nüfus bakımından en büyük ilçeleri sırasıyla Merkez, Pertek ve Çemişgezek’tir. Nüfus bakımından en küçük ilçesi ise Nazımiye’dir. Yüzölçümü bakımından en büyük ilçesi Ovacık, en küçük ilçesi Nazımiye’dir.
Tunceli’deki ilçe sayısı 8, belediye sayısı 9,  mahalle sayısı 43, köy sayısı ise 364’tür.
Tunceli ilimizde 0-14 yaş arasındakilerin toplam nüfusa oranı % 14,71; 15-64 yaş arasındakilerin % 70,90; 64 yaşından büyük olanların oranı ise %14,40’dır.

Eğitim
Munzur Üniversitesi, 22.05.2008 tarihinde kurulmuş olup,  8 Fakülte, 3 Meslek Yüksekokulu ve 1 Enstitü ile Eğitim-Öğretime devam etmektedir. Munzur Üniversitesi bünyesinde bulunan araştırma ve uygulama merkezleri aşağıda listelenmiştir:
  • MUTTO UYGAR
  • Nadir Toprak Elementleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Alevilik Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • İnsani ve Sosyal Sorunlar Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Jeotermokronoloji Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Küçükbaş Hayvancılık Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Su Ürünleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Ölçme ve Değerlendirme Uygulama ve Araştırma Merkezi
EĞİTİM İSTATİSTİKLERİ 
EĞİTİM ve ÖĞRETİM KURUMLARI
OKUL SAYISI
(Örgün Eğitim 2018-2019)
Anaokulu: 11
İlkokul: 27
Ortaokul: 22
Lise ve Dengi: 22
ÖĞRENCİ SAYISI
(Örgün Eğitim 2018-2019)
Anaokulu: 1.403
İlkokul: 2796
Ortaokul: 2905
Lise ve Dengi: 3613
ÖĞRETMEN SAYISI
(Örgün Eğitim 2018-2019)
Anaokulu: 87
İlkokul: 252
Ortaokul: 316
Lise ve Dengi: 351
OKULLAŞMA ORANI (net)
(Örgün Eğitim 2018-2019)
Anaokulu: 55,81
İlkokul: 90,43
Ortaokul: 93,28
Lise ve Dengi: 83,17
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Sağlık
Tunceli il genelinde; merkez İlçede 1 Devlet Hastanesi, 1 Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, 5 İlçe Devlet Hastanesi, 29 Aile Hekimliği Birimi, 3 Toplum Sağlığı Merkezi, 1 Sağlıklı Hayat Merkezi ve 1 Verem Savaş Dispanseri bulunmakta olup, toplam yatak kapasitesi İl genelinde 199’dur.

İstihdam ve Çalışma Hayatı
TÜİK tarafından en son 2013 yılı için yayımlanan il bazında temel işgücü göstergelerine göre Tunceli’de işgücüne katılma oranı % 54, işsizlik oranı % 8,1 ve istihdam oranı % 49,7 olarak gerçekleşmiştir. Aynı yıl için Türkiye geneline bakıldığında işgücüne katılma oranı % 50,8, işsizlik oranı olan % 9,7 ve istihdam oranı % 45,9 olarak açıklanmıştır. Tunceli için Sosyal Güvenlik Kurumu 2018 Yılı Faaliyet Raporunda yer alan 2018 Yılı Sosyal Güvenlik Kapsamı ve İşyeri Sayılarının İllere Göre Dağılımı tablosunda toplam sosyal güvenlik kapsamının nüfusa oranı %91,87, sosyal güvenlik kapsamında aktif çalışan kişi sayısı 25.005, sosyal güvenlik kapsamındaki aktif çalışanların il nüfusuna oranı %28,35, sosyal güvenlik kapsamında aylık alan kişi sayısı 10.935, sosyal güvenlik kapsamındaki emeklilerin il nüfusuna oranı %12,40, sosyal güvenlik kapsamında bakmakla yükümlü tutulanların (yararlanıcıların) sayısı 33.882, sosyal güvenlik kapsamındaki bakmakla yükümlü tutulanların il nüfusuna oranı %38,42 ve 4/1-(a) kapsamındaki işyeri sayısı ise 1.268 olarak belirtilmiştir.

Ekonomik Faaliyetler
2018 yılı TÜİK verilerine göre Tunceli’nin gayri safi yurtiçi hasıladan aldığı pay 3 milyar 289 milyon TL, kişi başı gayri safi yurt içi hasılası ise 37.291 TL olarak gerçekleşmiştir. Tunceli bu sonuçlarla bölge ortalamasının (26.158 TL) üstünde, ülke ortalamasının (45,634 TL) ise altında yer almıştır. Sektörlere göre gayri safi yurtiçi hasılaya bakıldığında ise Tunceli’nin ülke geneli ile aynı olup, hizmetler, sanayi ve tarım şeklinde olduğu görülmektedir.
2017 SEGE sonuçlarına göre ülke genelinde 59. sırada yer alan Tunceli, TRB1 Bölgesinin diğer illeri olan Elazığ (42) ve Malatya’nın (44) gerisinde, Bingöl’ün (71) ise önündedir. Doğu Anadolu Bölgesi’nden olup beşinci gelişmişlik kademesinde yer alan iller arasında en üst sırada yer alan Tunceli, özellikle istihdam ve eğitim değişkenlerinde üst sıralarda yer almaktadır. Çalışma çağındaki nüfus oranında yüzde 73’lük değerle ilk sırada yer alan Tunceli’de yirmi iki yaş ve üzeri nüfus içerisinde yüksekokul veya fakülte mezunu nüfus oranı (yüzde 18) ülke ortalamasının (yüzde 15) üzerindedir. Genel ortaöğretim net okullaşma oranı Tunceli için yüzde 81,3 iken Türkiye ortalaması yüzde 79,3’tür. Buna karşın ülke toplam tarımsal üretim değerine en az katkısı olan Tunceli; imalat sanayii işyerleri oranı, teşvik belgeli yatırım ve kişi başı ihracat değişkenlerinde düşük değerlere sahip iller arasında bulunmaktadır.
Değişkenler bazında illerin gelişmişlik sıralamasına bakıldığında, Tunceli, demografi açısından 39’uncu, eğitim açısından 56’ncı, sağlık açısından 61’inci, erişilebilirlik açısından 71’inci, mali açıdan 35’inci, yaşam kalitesi açısından 69’uncu, rekabetçi ve yenilikçi kapasite açısından 74’üncü ve istihdam açısından 23’üncü sıradadır.
2019 Kasım sonu itibariyle 11 aylık dönem verilerine göre (TOBB) Tunceli’de kurulan şirket, kooperatif ve gerçek kişi ticari işletme sayısı toplamda 39 iken, bu sayı TRB1 için toplamda 943, ülke geneli için ise 98.643 olarak gerçekleşmiş olup, Tunceli, bu sonuçlarla ülke genelinde son sıralarda yer almaktadır. Kurulan şirketlerin sermaye miktarına bakıldığında, Tunceli bu alanda da yine toplamda 11.200.000,00 TL gibi düşük bir değerle ülke genelinde son sıralarda yer almıştır.
Tunceli, TRB1 bölgesinde sanayisi en az gelişmiş il olup, hem istihdam hem de Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı şirket sayısı bakımından bölgenin ve Türkiye’nin çok gerisinde kalmıştır. Tunceli Ticaret ve Sanayi Odası’na (TSO) bağlı faal durumda toplam 650 işletmede binin üzerinde kişi istihdam edilmektedir. Tunceli’de sırasıyla Gıda, Yapı Elemanları ve Hayvancılık sektörlerinin geliştiği görülmektedir. İldeki firmalar genelde mikro ve küçük ölçekli firmalar olup, şirket başına düşen istihdam oranında yapı elemanları sektörü birinci sıradadır.
Tunceli TSO faal üye sayısı ve şirket tipi bilgileri tablodaki gibidir:

FİRMA TİPİ ADET
Limited Şirket 263
Gerçek Kişi Ticari İşletmesi 255
Anonim Şirket 69
Kooperatif 61
Dernek İktisadi İşletmesi 1
Diğer İktisadi İşletmeler 1 1

Tarım
2018 sonu itibariyle Türkiye’de toplam bitkisel üretim değeri yaklaşık 159 milyar, toplam hayvansal ürünler değeri ise yaklaşık 225 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. Tunceli’nin ve TRB1 Bölgesinin aynı göstergeler açısından durumlarına bakıldığında, toplam bitkisel üretim değeri Tunceli için 90.114.000,00 TL, TRB1 için 2.788.510.000,00 TL; toplam hayvansal ürünler değeri ise Tunceli için 108.865.000,00 TL ve TRB1 için 1.228.116.000,00 TL ‘dir. Tunceli, kişi başı tarımsal üretime bakıldığında, yaklaşık 7.644 TL ile TRB1 bölgesinde birinci sıradadır.

TRB1 bölgesinin toplam bitkisel üretim değerinin yaklaşık % 3,2’si, canlı hayvan değerinin % 9,2’si, hayvansal ürünler değerinin % 8,8’i Tunceli’ye aittir.
2019 yılı verilerine göre Tunceli’nin toplam arazisi 777.440 hektar, toplam tarım alanı 509.522 hektar, toplam işlenen tarım alanı ise 45.671 hektar büyüklüğündedir.Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 288.434 hektar ekilen, 193.329 hektar ise nadasa bırakılmış alan söz konusudur. Sebze bahçeleri alanı 4.557 hektar, meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı ise 23.202 hektar olarak gerçekleşmiştir.
Tunceli’de 2019 yılında tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin toplam üretim miktarı 101.980 ton olarak gerçekleşmiş, bu miktarın içinde 31.391 tonla tahıllar (özellikle buğday ve arpa) ilk sırayı almıştır. 11.125 tonluk şeker pancarı ile 3.087 tonluk patates, kuru baklagiller, yenilebilir kök ve yumrular, il genelinde gerçekleşen diğer önemli bitkisel üretim kalemleri olmuşlardır. Örtü altı sebze ve meyve üretim miktarı ise aynı yıl için 43 ton olarak kayıtlara geçmiştir.
Tunceli’de hayvancılık faaliyetlerinde küçükbaş hayvancılık ve arıcılık önem arz etmektedir. 2019 yılı sonu itibariyle Tunceli’deki küçükbaş hayvan varlığı 404.484 baş, büyükbaş hayvan varlığı ise 37.791 baş olarak gerçekleşmiştir. Büyükbaş içinde 23.354 tanesi süt sığırı, 1029 tanesi saf kültür sığırı, 2686 tanesi melez ve 266 tanesi yerli sığı bulunmaktadır. Geri kalanlar ise buzağı ve danalardan oluşmaktadır. Genel olrak hem küçükbaşda hem de büyükbaş hayvancılıkta ağırlıklı olarak kültür ırkı, melez ve yerli ırklar kullanılmakta, bu da üretimde düşük verimliliğe neden olmaktadır.
İl genelinde 2019 yılı için gerçekleşen et tavuğu sayısı 30.000, yumurta tavuğu sayısı ise 32.566 olarak gerçekleşmiştir. İlde yetiştirilen diğer kümes hayvanlarından hindi 4.485, kaz 145 ve ördek 172 olarak kayıtlara geçmiştir.
Türkiye'nin 1600 kayıtlı bitki türüyle önemli bal üretim merkezlerinden Tunceli'de arıcılık da yaygın hayvancılık faaliyetlerinden biridir. İl genelinde arıcılık faaliyetleri yürüten işletme sayısı 2019 yılı için 398, toplam üretim ise 391 ton’dur
İl genelinde ipek böcekçiliği faaliyeti yapan köy sayısı 3 olup, her birinde birer işletme üretim yapmaktadır.

Sanayi, Ticaret, Yatırımlar ve AR-GE 
Mülga Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2013 yılı için il bazında yayımlanan sanayi durum raporuna göre Doğu Anadolu Bölgesindeki illerin sanayi bakımından değerlendirmesi yapılmış olup, %29‟luk bir oran ile Malatya ilk sırada yer almıştır. Malatya’yı sırasıyla Elazığ (%18), Erzurum (%13), Erzincan (%9), Van (%9), Ağrı (%5), Kars (%3), Bingöl (%3), Bitlis (%3), Ardahan (%2), Muş (%2), Iğdır (%2), Hakkâri (%1) ve son olarak Tunceli (%1) takip etmiştir.  Tunceli’nin hem TRB1’de hem de tüm Doğu Anadolu Bölgesinde son sırada yer aldığı görülmektedir. Aynı raporda, İl ekonomisinin tarım ve hayvancılığa dayandığı ve sanayileşme düzeyinin çok düşük kaldığı, ticaretin ise tarım, devlet hizmetleri, ulaştırma ve haberleşme sektöründen sonra geldiği bilgisine yer verilmiştir. Raporda ayrıca, İlden komşu ve komşu olmayan illere canlı hayvan, hayvansal ürünler ve tarım ürünleri satışının yapıldığı, diğer illerden ise otomobil ve yedek parçaları, dayanıklı tüketim malları makine ve teçhizat manifatura inşaat malzemeleri mutfak eşyaları ve endüstriyel ürünlerle mevsimlik meyve sebze ve narenciye ürünlerinin alındığı bilgilerine yer verilmiştir.
Yine bahse konu raporda, sanayi sicil kayıtlarına göre il sanayisi değerlendirilmiş ve Tunceli’nin sanayisi gelişmemiş iller arasında bulunduğu tespitine yer verilmiştir. İl sanayisinin sektörel dağılımına bakıldığında ise %44 ile gıda ürünleri imalatı birinci sırada olup, onu sırası ile %22’lik payla diğer madencilik ve taş ocakçılığı, yine %22’lik payla metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, %6’lık payla içecek imalatı ve son olarak %6’lık payla elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı izlemiştir.
Tunceli’de 1 adet Organize Sanayi Bölgesi mevcut olup, toplam 40 parsel içermektedir. Tahsisi yapılmış 20 parsel sahibinin 15’i aktif, 4’ü pasif ve 1’i üretime hazırlık aşamasındadır. 350-400 kişinin istihdam edildiği OSB’nin doluluk oranı % 50, kapasite kullanım oranı ise % 30 civarındadır. OSB’de aktif olarak en çok PVC kapı-pencere sistemleri ve ısı cam, gıda ürünleri, tekstil ürünleri ve mobilya imalatı gerçekleşmektedir.
Tunceli genelinde yalnızca 1 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunmakta ve o da merkez ilçede faaliyet göstermektedir. Söz konusu sanayi sitesinde toplam 44 işyeri bulunmakta ve yaklaşık 100 kişi istihdam edilmektedir. Doluluk oranı % 100 olup, tüm işyerleri aktiftir. Yaklaşık 13 bin m2 büyüklüğünde net kullanım alanına sahip Küçük Sanayi Sitesi bünyesinde elektrikçi, tornacı, oto tamirci, lastikçi, kaportacı, demirci, mobilyacı, marangoz, oto yıkamacı gibi işlikler bulunmaktadır. Diğer yandan, mevcut sanayi sitesi en geç 2025 yılı itibariyle 57 dönüm arazi üzerinde kurulacak ve 76 işlikten oluşacak yeni yerine taşınacaktır.
İnovasyon ve rekabetçilik kapsamında Tunceli’deki patent, faydalı model, marka ve endüstriyel tasarım başvuru ve tescilleri ile Tescilli Coğrafi İşaretler incelenmiştir. 2010-2018 yılları arasında Tunceli’ye ait temel istatistikler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Yıl Marka Patent Faydalı Model Tasarım
2010 4 0 0 0
2011 15 0 0 0
2012 11 0 0 0
2013 12 2 0 0
2014 17 0 0 0
2015 22 2 2 0
2016 5 1 0 3
2017 15 1 0 1
2018 9 3 0 0
Toplam 110 9 2 4

Bu sonuçlarla, Tunceli, tablodaki 4 ana başlıkta toplamda 125 başvuru ile içinde yer aldığı TRB1 bölgesinde son sırada yer almaktadır. Bölge birincisi Malatya olup, toplamda 3340 başvuruya sahiptir. Elazığ, 2735 ile ikinci, Bingöl ise 281 ile üçüncü sıradadır. İlgili yıllarda Tescilli coğrafi işarette ise Malatya ve Elazığ 4, Bingöl ve Tunceli ise yalnızca 1 adet tescile sahiptirler.
Tablo bir bütün olarak incelendiğinde, Tunceli’nin bölge ve ülke ortalamasının oldukça gerisinde olduğu ve pazarlama ile rekabetçilik alanında değer yaratamadığı görülmektedir.Dış ticaret (ithalat ve ihracat) miktarları değerlendirildiğinde, TÜİK tarafından yayımlanan 2019 yılı verilerine göre Tunceli’nin ihracatı 229 bin $, ithalatı ise 698 bin $ olarak gerçekleşmiş; bu sonuçlarla, Tunceli, Türkiye’nin toplam dış ticaretinde sıfıra yakın (yalnızca 0,0000024’ü) bir paya ancak sahip olabilmiştir. Diğer yandan, üyesi olduğu TRB1 bölgesinin diğer illeri ile kıyaslandığında, Tunceli yine son sırada yer almakta ve Bingöl ile birlikte bölgenin diğer iki ili Malatya ve Elazığ’dan negatif ayrışmaktadır. Malatya, toplam dış ticaret açısından yaklaşık 366 milyon $ ile bölge birincisi, Elazığ 232,7 milyon $ ile ikinci, Bingöl ise 1,7 milyon $ ile üçüncü sırada yer almıştır.TÜİK verilerine göre Türkiye’nin kişi başına ihracat değerinin yaklaşık 2.062 $ olduğu düşünülürse, özellikle Tunceli ve Bingöl’ün ülke ortalamasının çok altında kaldığı görülmektedir. Kişi başına ihracat değeri TRB1 ölçeğinde hesaplandığında ise toplamda yaklaşık 490 milyon $ değerinde ihracata karşılık yaklaşık 1,75 milyonluk nüfus sonucunda ortaya 279,5 $ gibi bir değer çıkmaktadır. Ülke ortalamasının % 13,5’ine tekabül eden bu sonuçla TRB1 bölgesi, kendisine Düzey 2 bölgeleri arasında son sıralarda yer bulabilmiştir.

Kültür
Tunceli, 1936 yılında Almanya ve Avusturya mimarisi ile inşa edilen askeri kışla binasının restore edilerek müzeye dönüştürülmesi ile müzesi olan iller arasına girmiştir. 2019 yılının Ekim ayında hizmete açılan Tunceli Kent Müzesinde bölgenin zengin tarihi ve kültürel mirasını yansıtacak yaklaşık 2000 adet eser sergilenmektedir.
TÜİK 2018 verilerine göre 2 adet tiyatro salonu bulunan Tunceli’de toplam 6.440 kişi tiyatroya gitmiştir.

Turizm
Tunceli’de konaklama tesislerinde 2018 yılında toplam geceleme sayısı 42.647 olarak gerçekleşmiş, bunlardan 616’sı yabancı uyruklu kişilerce ifa edilmiştir. Tunceli; özellikle son birkaç yılda turizmde önemli mesafe kat etmiş; huzur, tatil ve spor şehri olarak anılmaya başlanmış, çeşitli alanlarda ulusal ve uluslararası şampiyonalar düzenlenen bir şehir haline gelmiştir.
Tunceli’nin önemli turistik yerleri aşağıda sıralanmıştır:

Munzur Milli Parkı:Munzur nehrinin geçtiği vadide, dünyaca meşhur kırmızı benekli alabalık ve bazı av hayvanları koruma altına alınmış ayrıca dağ ve vadilerinde Ur kekliği, dağ keçisi, vaşak, yaban domuzu, su samuru, bıldırcın, porsuk, kurt, ayı, tilki ve tavşan gibi ender rastlanan hayvanları barındırmaktadır. Bunların yanında park florasında 1518 çeşit kayıtlı bitki çeşidiyle doğal zenginliği ortaya koymaktadır.

Halbori Gözeleri:Munzur Suyu kenarında, derin ve kayalık bir vadinin içerisinde yer almaktadır. Halbori Gözeleri, çok soğuk kaynak sulara sahip bir dinlenme ve mesire yeri olup, oldukça yoğun kullanılmaktadır.

Dereova Şelalesi:Gelin pınarı olarak da bilinen şelale 20 metre yükseklikten düşerek güzel bir manzara oluşturur. Şelale yaz ve kış aylarında çok etkileyici ve farklı bir manzara sunmaktadır. Kışın şelale sularının donmasıyla oluşan sarkıt ve dikitler, güzel bir manzara meydana getirmektedir.

Pülümür Çayı Vadisi:Tunceli-Pülümür karayolunun yaklaşık 20 Km kuzeyinden başlayarak Pülümür’e kadar genelde dar ve dik bir vadide akan çayın iki tarafı zengin orman örtüsünün yanı sıra şelaleler, kayalık yamaçlar ve kanyonlardan oluşan vadi doğal veriler bakımından oldukça zengindir.

Yelmaniye Camisi:Çemişgezek İlçesindedir. Cami XIV. Yüzyılda Timura bağlı bir Türkmen beyi olan Tacettin Yalmak tarafından yapılmıştır. Çini ve taş sanatının beraber kullanılmasıyla yapılan eser Selçuklu ve Osmanlı sanatını yansıtır.
Tunceli’deki diğer turistik yerler; Pulur Höyüğü, Yeniköy Höyüğü, İn Delikleri, Uzun Hasan Türbesi, Hamami Atik, Çemişgezek Köprüsü, Ulukale Cami, Mazgirt Kalesi’dir.

Kentsel Altyapı ve Üstyapı
Tunceli’de temiz su ihtiyacı daha çok kaynak sularından temin edilmektedir. Merkez ilçenin su ihtiyacı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından açılan sondaj kuyuları ve Zağge mevkiinden gelen kaynak suyu ile karşılanmaktadır. Aynı zamanda 2019 yılında başlatılan  Ovacık Munzur Gözelerinden Tunceli’ye İçme Suyu Getirilmesi Projesi çalışmaları devam etmektedir.
Tunceli genelinde yalnızca merkez ilçede arıtma tesisi bulunmaktadır. Merkez ilçenin kanalizasyon altyapısının % 95’inden fazlasının sisteme dâhil olduğu tesis, 22 dönüm arazi üzerine kurulu ve günlük 9 bin metreküplük kapasiteye sahiptir. İleri biyolojik arıtma sistemi sayesinde pis sular standartlara uygun bir şekilde arıtılarak baraj gölüne aktarılmaktadır.
Arazi yapısının kentsel gelişimi en çok etkilediği illerden biri Tunceli’dir. İl merkezi, şehir içinden geçen 2 akarsuyun yakası etrafında derelerle bölünen arazi üzerine kuruludur. Kentin doğu kesiminde genelde tek katlı kerpiç yığma yapılardan oluşan gecekondu bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgede heyelan riski olması nedeniyle yapı yasağı konulmuştur. Kent için öngörülen gelişme yönleri kuzey ve güneydir. Atatürk ve İnönü Mahalleleri topografik açıdan kentleşme için en uygun yerlerdir.
Tunceli’de köylerin çoğu güvenlik nedeniyle terk edilmiş olsa da, mezra ve komlardan oluşan dağınık yerleşim birimleri varlığını sürdürmektedir. Kırsal alandaki yapılaşma yok denilecek kadar az olmakla birlikte, inşa edilen yeni yapılar genellikle hazır beton kullanılarak yapılan binalardır.
TÜİK verilerine göre Tunceli’de 2019 yılında gerçekleşen sıfır konut satışı 466, ikinci el konut satışı 453 ve toplam konut satışı ise 919 olarak gerçekleşmiştir.

Ulaştırma
Karayolları Genel Müdürlüğünün Tunceli ilinde 139 km devlet yolu, 493 km il yolu olmak üzere toplam 632 km uzunluğunda yol ağı bulunmaktadır. Bu yol ağının üstyapısının 44 km’si bitümlü sıcak karışım kaplamalı ve 522 km’si sathi kaplamalıdır. 66 km’si ise diğer yollardır. Tunceli’deki 632 km uzunluğundaki yol ağının 46 km’si (%7,3) bölünmüş yoldur.
Tunceli’yi Bingöl’e bağlayan 142 km uzunluğundaki karayolu bağlantısının 133 km’si bölünmüş yol olarak tamamlanmış olup, kalan 9 km’nin ise 2020 yılında tamamlanması hedeflenmektedir. 136 km uzunluğundaki Elazığ ili karayolu bağlantısının 127 km’si tamamlanmış olup kalan 9 km’nin ise 2020 yılı içerisinde tamamlanması planlanmaktadır. 131 km uzunluğundaki Erzincan ili karayolu bağlantısının 42 km’si bölünmüş yol olarak tamamlanmış olup kalan 89 km’nin ise 2022 yılında tamamlanması hedeflenmektedir.
İlden geçen devlet karayolu, Doğu Anadolu’da, kuzeyi güneye bağlayan önemli arterlerden biri olup, Doğu Akdeniz Bölümünü Doğu Karadeniz Bölümüne bağlamaktadır. Tunceli-Pülümür arasında kışın meydana gelen çığları önlemek için toplam 26 adet ve 400 m uzunluğunda çığ tünelleri mevcuttur.
Pertek-Elazığ ile Çemişgezek-Elazığ karayolu Keban Barajı nedeni ile kesintiye uğramakta, ulaşım bu yerlerde feribotlar aracılığı ile sağlanmaktadır.
TÜİK 2019 verilerine göre Tunceli’de Motorlu kara taşıtları sayısı 9.359, otomobil sayısı 3.538 ve bin kişiye düşen otomobil sayısı ise 42’dir. TRB1 için aynı değerler sırası ile 329.246, 177.245 ve 101 olarak belirtilmiştir. Aynı yıl içinde toplamda 183 trafik kazası gerçekleşmiştir.

Haberleşme
Tunceli’ye ait temel haberleşme istatistiklerine bakıldığında, 2018 yılı sonu itibariyle genişbant abone sayısı 58.349, fiber kablo uzunluğu 1.145 km, otomasyona açık PTT iş yeri sayısı 15, PTT bank düzenlemesi yapılan iş yeri sayısı 15 ve PTTmatik sayısı 9 olarak gerçekleşmiştir.
Tunceli ili telekomünikasyon alt yapısı yaklaşık 33 bin sabit santral kapasitesine sahip olup ilde yaklaşık 10 bin sabit telefon abonesi ve yaklaşık 10 bin ADSL abonesi bulunmaktadır. Tunceli ilinde basın medya sektöründe yerel düzeyde yayın yapan iki radyo kanalı ve dört gazete bulunmaktadır. Tunceli’de yerel televizyon kanalı bulunmamaktadır.

Coğrafi Yapı ve İklim
Tunceli ili güneyinde Elazığ, doğusunda Bingöl, kuzeyinde Erzincan, kuzeydoğusunda Erzurum illeri ile çevrilidir. Yüzölçümü 7.432 km² olan Tunceli, deniz seviyesinden 1.050 metre yüksektedir. Tümüyle Fırat Havzası içerisinde kalan İl, doğal sınırlarla kuşatılmış yüksek bir bölgedir. Doğu Toros Dağları’nın uzantıları doğu-batı yönünde uzanarak ilin kuzeybatısını, kuzeyini ve kuzeydoğusunu hemen hemen kaplamaktadır. Bu dağlar aşılması güç sıralar oluşturduğu için Tunceli, Türkiye’nin doğu ucunda Iğdır Ovasından başlayıp Erzincan Ovasına kadar uzanan verimli çöküntü alanıyla bütünleşememiştir. Bu dağlar, yer yer hem yüzey sularıyla aşınarak, hem de akarsular tarafından derince oyularak yüksek platolara dönüşmüştür. Vadiler çok dar ve dik olup, vadi tabanlarında ovalar oluşmamıştır. Tunceli il sınırları içerisinde bulunan dağlar Doğu Torosların uzantısı olarak batı-doğu yönünde uzanmaktadır.
Munzur Dağları ve uzantısı olan Avcı Dağları, il topraklarının kuzeybatı ve kuzey kesiminde doğal sınır oluşturmakta, kuzeydoğusunda ise Bağırpaşa Dağı yer almaktadır. Tunceli doğal güzellikler bakımından zengindir. Yörede çok sayıda su kaynağı bulunmaktadır. Munzur, Pülümür, Peri ve Tahar çayları başlıca akarsulardır.
Karasal iklimin hâkim olduğu Tunceli’de kısa süren yaz ayları sıcak ve kurak, uzun süren kışlar ise çok soğuk ve yağışlı geçmektedir. Gece-gündüz arasında ve aylara göre sıcaklık farkları çok yüksektir. 
Tunceli’nin doğal bitki örtüsü kurakçıl meşe türlerinin oluşturduğu kuru ormanlardır. Meşe türlerinin yanında yer yer ardıçlara rastlanır. İç bölgelerde karaağaç, akçaağaç gibi öteki yayvan yapraklı türlerle de karşılaşılır. Ayrıca, dünyada çok az rastlanan hus ağacı mercan vadisinde doğal yaşam ortamı bulmuştur. Munzur dağlarında 1.300 metreden sonra yer yer sarıçam topluluklarına rastlanır. Orman örtüsü 2.800 metreden sonra son bulur. 2.800 metreden sonra otlak ve mera ile kaplı sert kayalıklar bulunmaktadır.
Tunceli’deki Munzur, Mercan, Pülümür, Peri ve Tağar Çayı Vadisi, TRB1 bölgesinde bulunan önemli vadiler arasındadır. Tunceli’de Munzur Dağları ile bu sıranın alt birikimlerini oluşturan Mercan, Avcı, Karasakal Dağları üzerinde ve Bağırpaşa Dağı’nın doruklar bölgesinde küçük buzul gölleri bulunmaktadır.
Tunceli’nin kuzey yarısındaki düzlükleri, Munzur Dağları’nın güneyindeki Ovacık (Zerenik) Ovası ile Yeşilyazı Ovası’dır. Pülümür Çayı Vadisi’ne inen kesimdeki önemli platolar, Mercan Dağları üzerindeki Merk Yaylası ve Munzur Dağları’nın orta bölümünde yer alan Kepir Yaylası’dır.

Doğal Kaynaklar
Tunceli’de üç tip toprak hâkimdir. Bunlar kahverengi topraklar (kuzey ve güney), kahverengi orman toprakları (doğu) ve kireçsiz kahverengi orman topraklarıdır. Tunceli‘de toplam ekilebilir arazi 114.071 ha olmakla birlikte, I-IV‘üncü sınıf arazi miktarı sadece 81.190 ha’dır.
Tunceli’de yerüstü ve yer altı su kaynakları 3.114,2 m³/yıl hacme sahip olup bunun %99’u yüzey kaynaklardan (nehir, göller) oluşmaktadır. İlde 3.112 hm³/yıl yerüstü su rezervi ile 2,2 hm³/yıl yeraltı su rezervi olmak üzere toplam 3114,2 hm³/yıl su kaynağı mevcuttur. İlin ortalama su ihtiyacı 175 lt/sn olmakla beraber kaynaklardan 112 lt/sn su ancak sağlanmaktadır. Tunceli’deki maden suyu kaynakları ise; Merkez - Harçik Madensuyu, Merkez - Anafatma Suyu, Nazımiye ilçesi - Aşağıdoluca Maden Suyu, Pülümür ilçesi - Bozada Suyu ve Mazgirt İlçesi - Bağın Kaplıcası’dır.
Tunceli ilinde, doğal ve plantasyon olarak 258.500 ha orman bulunmaktadır. Ormanlarda, çoğunlukla meşe, ardıç, dişbudak, kızılağaç, akçaağaç ve kavak gibi ağaçlar bulunmaktadır.
Tunceli florasında hâkim ağaç cinsi meşedir. Diğerleri karaağaç, akçaağaç, ceviz, yabani fındık, söğüt, çınar, asma, kızılağaç, dişbudaktır. Bunlardan kavak, ceviz, söğüt, kızılağaç, asma ve karaağaç su boyunca karışık bir galeri meydana getirir. Yamaçlar kayalık olmayan yerlerde meşeliktir. Dünyada çok nadir rastlanan huş ağacı mercan vadisinde doğal yaşama ortamı bulmuştur. Tunceli hayvan varlığında (fauna) Munzur Vadisi ve çevresi, av hayvanları bakımından oldukça zengindir. Vadide bulunan av hayvanları; ayı, kurt, vaşak, tilki, sansar, porsuk, sincap, tavşan, yaban domuzu, yaban keçisi, çengel boynuzlu dağkeçisi, kartal, akbaba, doğan, şahin, atmaca, ürkeklik, keklik, çil keklik, turna, kaz, toy, ördek türleri ve çulluktur. Alabalık mevcut fauna içerisinde önemli bir yere sahiptir. Keban Baraj Gölü’nün Çemişkezek, Göktepe, Peri ve Pertek avlak sahası içerisinde; karabalık (capoeta sp.), sazan (cyprinus carpio), tatlı su kefali (leuciscus cephalus), bıyıklı balık (barbus sp.) ve kerevit (astacus leptodacthlus) mevcuttur.



Copyright © 2016 www.fka.gov.tr Tüm Hakları Saklıdır