İLETİŞİM | BİLGİ EDİNME |

Tunceli Tanıtım
Tunceli'nin, Çemişgezek ilçesinin güneyinde yer alan Keban Baraj Gölü altında kalan Pulur (Sakyol) Kalkolitik Çağda (M.Ö. 5500-3500) yerleşildiğini göstermektedir. Pulur'da bulunan Höyükte yapılan kazılarda kale görünümünde evlere, ocaklara, dibeklere, çeşitli öğütme araçlarına, çeşitli hayvan resimlerine, tunçtan yapılmış iğne ve kazma gibi çeşitli madeni eşyalara rastlanmıştır. İşuva (Hurri-Mitanni) adıyla anılan bölgede yazılı tarih M.Ö. 2200'lerde Subarrularla başlamaktadır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Anadolu'da Türklerin egemenliğinin hızla yayıldığı dönemde 1087 yılında yöre kesin olarak Türklerin egemenliği altına girmiştir. 1228 yılında Anadolu'ya tamamen hâkim olan Anadolu Selçukluları 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı’na kadar yöreyi hâkimiyetleri altında bulundurmuşlardır.
Tarihçe
Bulgular, Tunceli’nin Çemişgezek ilçesinin güneyinde yer alan Keban Baraj Gölü altında kalan Pulur’a (Sakyol) Kalkolitik Çağda (M.Ö. 5500-3500) yerleşildiğini göstermektedir. Pulur’da bulunan höyükte yapılan kazılarda kale görünümünde evlere, ocaklara, dibeklere, çeşitli öğütme araçlarına, çeşitli hayvan resimlerine, tunçtan yapılmış iğne ve kazma gibi çeşitli madeni eşyalara rastlanmıştır. İşuva (Hurri-Mitanni) adıyla anılan bölgede yazılı tarih M.Ö. 2200’lerde Subarrularla başlamaktadır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’da Türklerin egemenliğinin hızla yayıldığı dönemde 1087 yılında yöre kesin olarak Türklerin egemenliği altına girmiştir. 1228 yılında Anadolu’ya tamamen hâkim olan Anadolu Selçukluları 1243 yılında yapılan Kösedağ Savaşı’na kadar yöreyi hâkimiyetleri altında bulundurmuşlardır.
Bugün Tunceli iline bağlı bir ilçe olan Hozat, Cumhuriyet öncesinde mutasarrıflık iken, Cumhuriyetin ilanı ile Dersim Vilayeti haline getirilmiştir. 25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı Kanunla geçici merkezi Elazığ ili olmak üzere, Erzincan’ın Pülümür, Elazığ’ın Nazımiye, Hozat, Mazgirt, Pertek, Ovacık ve Çemişgezek ilçeleri bağlanarak Tunceli Vilayeti teşkil edilmiştir. 30 Aralık 1946 tarih ve 4993 sayılı Kanuna göre İl merkezi, Kalan Kasabası’na nakledilmiş ve bugünkü halini almıştır. Eski adı Kalan olan İlin adı, Mustafa Kemal Atatürk tarafından tunç gibi sağlam insanların yaşadığı yöre anlamında Tunçeli olarak değiştirilmiş, zamanla ‘ç’ harfinin ‘c’ye dönüşmesi sonucu Tunceli olarak kayıtlara geçmiştir.

Nüfus
Tunceli’nin toplam nüfusu, 2023 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 89.317 olup, bunun 47.110’u erkek, 42.207’si ise kadından oluşmaktadır. Km2’ye 12 kişinin düştüğü ilde nüfusun %65’i kentlerde, %35’i ise köylerde yaşamaktadır. İlin nüfus açısından en kalabalık yeri 41.389 kişi ile merkez ilçedir. Nüfus bakımından merkez ilçeyi sırasıyla Pertek ve Çemişgezek izlerken, son sırada 3.437 kişi ile Nazımiye İlçesi yer almaktadır. Tunceli’de merkez ilçe dâhil toplam 8 ilçe, 9 belediye, 43 mahalle ve 364 köy bulunmaktadır.
İlde ortanca yaş yaklaşık 39 olup, bu sonuçla ülke ortalaması olan 34’ün önemli miktarda üstündedir. Bir diğer değişle Tunceli, Türkiye’ye göre daha yaşlı bir ildir. İl nüfusuna kayıtlı 0-14 ile 65 ve üstü yaştaki kişilerin sayısı 22.724 ile toplam nüfusun yaklaşık %25’ine tekabül etmektedir.Tunceli’de çocuk bağımlılık oranı %20,16, yaşlı bağımlılık oranı %23,1, toplam yaş bağımlılık oranı ise %43,26’dır.

Eğitim
Tunceli’de 2023 yılı sonu itibarı ile 6 yaş üzeri okuma yazma bilmeyen kadın sayısı 3294, erkek sayısı ise 601 olarak kayıtlara geçmiş olup, toplam kişi sayısı 3895’tir. Diğer yandan okuma yazma durumu tespit edilememiş kadın sayısı 381, erkek sayısı ise 469 olup, bu gruptakilerin toplam sayısı 850’dir.
2023 yılına dair ‘bitirilen eğitim düzeyi’ ile ilgili temel istatistiki veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Erkek ve 6+ Yaş ve Bilinmeyen 469
Erkek ve 6+ Yaş ve Doktora 159
Erkek ve 6+ Yaş ve Lise Ve Dengi Meslek Okulu 14.456
Erkek ve 6+ Yaş ve Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 2.289
Erkek ve 6+ Yaş ve Okuma Yazma Bilmeyen 601
Erkek ve 6+ Yaş ve Ortaokul veya Dengi Meslek Ortaokul 6.089
Erkek ve 6+ Yaş ve Yüksek Lisans (5 veya 6 Yıllık Fakülteler dâhil) 880
Erkek ve 6+ Yaş ve Yüksekokul veya Fakülte 9.112
Erkek ve 6+ Yaş ve İlkokul 7.165
Erkek ve 6+ Yaş ve İlköğretim 2.789
Kadın ve 6+ Yaş ve Bilinmeyen 381
Kadın ve 6+ Yaş ve Doktora 95
Kadın ve 6+ Yaş ve Lise ve Dengi Meslek Okulu 10.040
Kadın ve 6+ Yaş ve Okuma Yazma Bilen Fakat Bir Okul Bitirmeyen 3.644
Kadın ve 6+ Yaş ve Okuma Yazma Bilmeyen 3.294
Kadın ve 6+ Yaş ve Ortaokul veya Dengi Meslek Ortaokul 4.430
Kadın ve 6+ Yaş ve Yüksek Lisans (5 veya 6 Yıllık Fakülteler Dâhil) 685
Kadın ve 6+ Yaş ve Yüksekokul veya Fakülte 7.003
Kadın ve 6+ Yaş ve İlkokul 7.750
Kadın ve 6+ Yaş ve İlköğretim 2.119
 

22.05.2008 tarihinde kurulan Munzur Üniversitesi; 8 Fakülte, 3 Meslek Yüksekokulu ve 1 Enstitü ile eğitim-öğretime devam etmektedir. Üniversite bünyesinde faaliyet gösteren araştırma ve uygulama merkezleri aşağıda listelenmiştir:
 
  • MUTTO UYGAR
  • Nadir Toprak Elementleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Alevilik Uygulama ve Araştırma Merkezi

  • İnsani ve Sosyal Sorunlar Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Jeotermokronoloji Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Küçükbaş Hayvancılık Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Su Ürünleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Ölçme ve Değerlendirme Uygulama ve Araştırma Merkezi
Sağlık
Tunceli il genelinde toplam 6 hastane faaliyet göstermektedir. Bunların tamamı devlet hastaneleri olup, özel veya üniversite hastanesi bulunmamaktadır. İl genelinde toplam hastane yatak kapasitesi 150, sağlık personeli sayısı ise 181 hekim, 42 diş hekimi, 252 hemşire, 399 diğer sağlık personeli, 148 ebe ve 27 eczacı olmak üzere toplam 1.007’dir.

İstihdam ve Çalışma Hayatı
Sosyal Güvenlik Kurumu 2022 yılı verilerine göre Tunceli genelinde sosyal güvenlik kapsamındaki kişi sayısı 82.460 olup, aynı yıla ait il nüfusuna oranı %97,7 olarak gerçekleşmiştir. Sosyal güvenlik kapsamında aktif sigortalı (4-1/a, 4-1b ve 4-1c) kişi sayısı 27.904 olup; bunların 10.596’sı 4/a, 2875’i 4/b ve 14.433’ü 4/c kapsamındadır. Toplam sigortalı sayısının il nüfusuna oranı %33’tür.
Sosyal güvenlik kapsamında gelir ve aylık alan kişi sayısı 12.327, bunların il nüfusuna oranı %14,6; sosyal güvenlik kapsamında bakmakla yükümlü tutulanların (yararlanıcıların) sayısı 31.868, bunların il nüfusuna oranı %37,8; genel sağlık sigortası kapsamında tescil edilenlerin sayısı 10.361, bunların il nüfusuna oranı yaklaşık %12,3’tür.

Temel İş Gücü Verileri

2023 yılı için işsizlik oranı, Türkiye genelinde %9,4 olarak tahmin edilirken, işsizlik oranının en yüksek olduğu il %23,3 ile Hakkâri, en düşük olduğu il ise %4,8 ile Sinop olmuştur. Tunceli’de işsizlik oranı, 2023 yılı için (bir önceki yıla göre yaklaşık %23 azalarak) %7 olarak gerçekleşmiştir. 
İstihdam oranlarına bakıldığında, bu değer 2023 yılı için Türkiye genelinde %48,3 olarak tahmin edilmiştir. En yüksek istihdam oranı %58,2 ile Ardahan, en düşük istihdam oranı ise %35,5 ile Siirt’te tahmin edilmiştir. Tunceli’de istihdam oranı bir önceki yıla göre ılımlı bir artış kaydederek 2023 yılı için %45,4 olarak gerçekleşmiştir.
2023 yılı istatistiklerine göre Türkiye genelinde işgücüne katılım oranı %53,3 olarak tahmin edilmiştir. En yüksek işgücüne katılma oranı %61,7 ile Ardahan, en düşük ise %38,5 ile Siirt’te gerçekleşmiştir. Tunceli’deki işgücüne katılım oranı, %48,8 ile ülke ortalamasının altında tahmin edilmiştir.
 

Ekonomik Faaliyetler
TÜİK tarafından en son yayınlanan 2022 yılı verilerine göre Tunceli’nin gayrisafi katma değer içindeki payı cari fiyatlarla 10.103.456.000 TL, gayrisafi yurtiçi hasıladaki payı ise 11.287.729.000 TL olarak gerçekleşmiştir. İlin kişi başı gayri safi yurt içi hasılası ise 134.369 TL (8.108$) olarak hesaplanmıştır. Sektörlere göre gayri safi yurtiçi hasılaya bakıldığında hizmetler, sanayi ve tarım olarak sıralanan Tunceli’nin ülkemiz ile aynı şekilde olduğu görülmektedir.
2017 SEGE sonuçlarına göre ülke genelinde 59. sırada yer alan Tunceli, TRB1 Bölgesinin diğer illeri olan Elazığ (42) ve Malatya’nın (44) gerisinde, Bingöl’ün (71) ise önündedir. Doğu Anadolu Bölgesi’nden olup beşinci gelişmişlik kademesinde yer alan iller arasında en üst sırada yer alan Tunceli, özellikle istihdam ve eğitim değişkenlerinde üst sıralarda yer almaktadır. Çalışma çağındaki nüfus oranında yüzde 73’lük değerle ilk sırada yer alan Tunceli’de yirmi iki yaş ve üzeri nüfus içerisinde yüksekokul veya fakülte mezunu nüfus oranı (yüzde 18) ülke ortalamasının (yüzde 15) üzerindedir. Genel ortaöğretim net okullaşma oranı Tunceli için yüzde 81,3 iken Türkiye ortalaması yüzde 79,3’tür. Buna karşın ülke toplam tarımsal üretim değerine en az katkısı olan Tunceli; imalat sanayii işyerleri oranı, teşvik belgeli yatırım ve kişi başı ihracat değişkenlerinde düşük değerlere sahip iller arasında bulunmaktadır.
Değişkenler bazında illerin gelişmişlik sıralamasına bakıldığında, Tunceli, demografi açısından 39’uncu, eğitim açısından 56’ncı, sağlık açısından 61’inci, erişilebilirlik açısından 71’inci, mali açıdan 35’inci, yaşam kalitesi açısından 69’uncu, rekabetçi ve yenilikçi kapasite açısından 74’üncü ve istihdam açısından 23’üncü sıradadır.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) 2023 yılı 12 aylık (1 Ocak-31 Aralık) dönem verilerine göre Tunceli’de kurulan şirket sayısı 26, kooperatif sayısı 2 ve gerçek kişi ticari işletme sayısı 4 olmak üzere toplam 32’dir. Diğer yandan tasfiye edilen şirket ve kooperatif sayısı 7, kapanan şirket, kooperatif ve gerçek kişi ticari işletme sayısı ise toplamda 60 olarak belirtilmiştir. Kurulan 26 şirketin toplam sermayesi 70.900.000,00 TL olup, bunların tamamı yerli sermaye ile kurulmuştur. 2023 Ocak-Aralık döneminde kurulan yabancı sermayeli şirketlerin illere göre dağılımı incelendiğinde Tunceli’nin listede yer almadığı görülmüştür.
Tunceli, TRB1 bölgesinde sanayisi en az gelişmiş il olup, hem istihdam hem de Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı şirket sayısı bakımından bölgenin ve Türkiye’nin çok gerisinde kalmıştır. Tunceli Ticaret ve Sanayi Odası’na (TSO) bağlı faal durumda toplam 799 işletmede binin üzerinde kişi istihdam edilmektedir. Tunceli’de sırasıyla gıda, yapı elemanları ve hayvancılık sektörlerinin geliştiği görülmektedir. İldeki firmalar genelde mikro ve küçük ölçekli firmalar olup, şirket başına düşen istihdam oranında yapı elemanları sektörü birinci sıradadır.
Tunceli TSO faal üye sayısı ve şirket tipi bilgileri tablodaki gibidir:

FİRMA TİPİ ADET
Limited Şirket 371
Gerçek Kişi Ticari İşletmesi 239
Anonim Şirket 120
Kooperatif 66
Diğer İktisadi İşletmeler 2
Vakıf İktisadi İşletmesi 1
 


Tarım
TÜİK tarafından en son yayınlanan 2021 sonu verilerine göre Tunceli’de toplam bitkisel üretim değeri yaklaşık 64.847.000 TL, toplam hayvansal ürünler değeri 196.282.000 TL, toplam canlı hayvan değeri ise 859.242.000 TL olarak gerçekleşmiştir. Aşağıdaki tabloda TRB1 Bölgesi illerine ait veriler mevcuttur.

  Bingöl Elazığ Malatya Tunceli
Bitkisel Üretim Değeri (x1000) (2021 yılı) 218.780 1.855.542 4.020.871 64.847
Hayvansal Ürünler Değeri (x1000) (2020 yılı) 524,583 601,448 529,918 196,282
Canlı Hayvan Değeri (x1000) (2021 yılı) 2,070,123 3,145,472 2,302,205 859,242

 
2023 yılı sonu itibarı ile Tunceli’de toplam tarım alanı (çayı ve mera alanları hariç) 460.523 dekar büyüklüğündedir. Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde ekilen alan 297.371, nadasa bırakılmış alan ise 129.529 dekar büyüklüğündedir. Sebze bahçeleri alanı 4.342 dekar, meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı ise 29.281 dekar olarak hesaplanmıştır.
Tunceli’de 2023 yılında tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin toplam üretim miktarı 122.802 ton olarak gerçekleşmiş, tahıllar (buğday ve arpa) 54.384 tonla ilk sırada yer almıştır. 23.405 tonluk üretimle yonca, 18.983 tonla fiğ ve 12.007 tonla şeker pancarı ise takip eden ürünler olmuşlardır. Ayrıca giderek azalan miktarlarda fasulye, nohut, mısır, yulaf ve mercimek gibi ürünler yetiştirilmiştir.
 
Tunceli’de toplam canlı hayvan sayısı (at, eşek, katır, inek, keçi, koyun vb.), 2023 yılı sonu itibarı ile 532.023’tür. Hayvancılık faaliyetlerinde küçükbaş hayvancılık ve arıcılık önem arz etmektedir. Tunceli’deki küçükbaş hayvan varlığı, 2023 yılı sonu itibarı ile 504.289, büyükbaş hayvan varlığı ise 26.445 olarak gerçekleşmiştir. Genel olarak hem küçükbaş hem de büyükbaş hayvancılıkta ağırlıklı olarak kültür ırkı, melez ve yerli ırklar kullanılmakta, bu da üretimde düşük verimliliğe neden olmaktadır.
Aynı yıl için il genelindeki et tavuğu sayısı 37.876, yumurta tavuğu sayısı ise 68.987 olarak kayıtlara geçmiştir.
Zengin florası (1600 kayıtlı bitki) ile önemli bal üretim merkezlerinden biri olan Tunceli'de arıcılık da yaygın hayvancılık faaliyetlerinden biridir. Keza Munzur Balı, coğrafi işaretli bir üründür. 2023 yılı sonu itibarı ile 962 kişinin 503 eski, 81.249 yeni tip kovanla arıcılık faaliyeti yürüttüğü ilde, toplam üretilen bal miktarı yaklaşık 446 tondur.
İl genelinde ipek böceği yetiştiriciliği yapan işletme sayısı 3’tür.

Sanayi, Ticaret, Yatırımlar ve AR-GE 
Tunceli’de bir Organize Sanayi Bölgesi (OSB) mevcut olup, toplam 44 parsel içermektedir. Tahsisi yapılmış 24 parsel sahibinin on biri aktif, onu pasif ve üçü proje aşamasındadır. 250-300 kişinin istihdam edildiği OSB’nin doluluk oranı %48, kapasite kullanım oranı ise %30 civarındadır. OSB’de aktif olarak en çok PVC kapı-pencere sistemleri ile ısı cam, gıda, tekstil ve mobilya imalatı gerçekleşmektedir.
Tunceli genelinde bir Küçük Sanayi Sitesi (KSS) bulunmakta ve o da merkez ilçede faaliyet göstermektedir. Söz konusu sanayi sitesinde toplam 44 işyeri bulunmakta ve yaklaşık 100 kişi istihdam edilmektedir. Doluluk oranı %100 olup, tüm işyerleri aktiftir. Yaklaşık 13 bin m2 büyüklüğünde net kullanım alanına sahip KSS bünyesinde elektrikçi, tornacı, oto tamirci, lastikçi, kaportacı, demirci, mobilyacı, marangoz, oto yıkamacı gibi işlikler bulunmaktadır.
Mevcut yerinden taşınıp yeni yerinde kurulması süreci devam eden küçük sanayi sitesinin yapım işi, 15 Ocak 2022 tarihinde yayınlanan mükerrer Resmi Gazete ile yatırım programına alınmıştır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın katkılarıyla kurulacak 56 dönüm büyüklüğündeki yeni KSS’de tapu tahsisleri yapılmış olup, tamamlandığında 58 işlikle hizmet vermesi planlanmaktadır.
İnovasyon ve rekabetçilik kapsamında Tunceli’deki patent, faydalı model, marka ve endüstriyel tasarım başvuru ve tescilleri ile Tescilli Coğrafi İşaretler incelenmiştir. 2010-2023 yılları arasında Tunceli’ye ait temel istatistikler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tablo bir bütün olarak incelendiğinde, Tunceli’nin bölge ve ülke ortalamasının oldukça gerisinde olduğu ve pazarlama ile rekabetçilik alanında değer yaratamadığı görülmektedir.

Yıl Marka Patent Faydalı Model Tasarım
2010 4 0 0 0
2011 15 0 0 0
2012 11 0 0 0
2013 12 2 0 0
2014 17 0 0 0
2015 22 2 2 0
2016 5 1 0 3
2017 15 1 0 1
2018 9 3 0 0
2019 21 1 0 0
2020 29 1 3 2
2021 30 1 4 12
2022 40 12 8 2
2023 35 6 8 92
Toplam 265 30 25 112
 

 
Dış ticaret (ithalat ve ihracat) rakamları değerlendirildiğinde, TÜİK tarafından yayımlanan verilere göre Tunceli’nin ihracatı 2023 yılında 162.532 $, ithalatı ise 213.453 $ olarak gerçekleşmiş; bu sonuçlarla Tunceli, Türkiye’nin toplam dış ticaretinde (255,4 milyar dolar ihracat, 361,7 milyar dolar ithalat) çok küçük bir paya sahip olabilmiştir. Öte yandan TÜİK tarafından yayınlanan faaliyet iline göre ihracat verileri incelendiğinde, kaydı başka bir ilde olup da ilde faaliyet gösteren firmalarca yapılan ihracatın 11 milyon 872 bin $ olduğu görülmektedir.

Kültür
Tunceli, 1936 yılında Almanya ve Avusturya mimarisi ile inşa edilen askeri kışla binasının restore edilerek müzeye dönüştürülmesi ile müzesi olan iller arasına girmiştir. 2019 yılının Ekim ayında hizmete açılan Tunceli Kent Müzesinde bölgenin zengin tarihi ve kültürel mirasını yansıtacak yaklaşık 2000 adet eser sergilenmektedir.
TÜİK tarafından konu ile ilgili en son yayınlanan verilere göre 2022 yılı sonu itibarı ile Tunceli’de yalnızca 1 sinema salonu faaliyet göstermiştir. 100 koltuk kapasiteli bu salonda aynı yıl 35 film gösterilmiş ve bu filmleri toplamda 1300 kişi seyretmiştir.
İlde 2023 yılı verilerine göre yalnızca bir tiyatro salonu faaliyet göstermiştir. 280 koltuğa sahip bu salonda 10 tiyatro eseri ile 16 gösteri sahnelenmiş, bunlara toplamda 3.070 kişi seyirci olarak katılım sağlamıştır.

Turizm
Tunceli’de işletme ve basit belgeli konaklama tesislerinde gerçekleşen tesise geliş, geceleme, ortalama kalış ve doluluk oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablodaki verilere göre 2023 yılında toplam tesise geliş sayısı 30.303, geceleme sayısı 82.344, ortalama kalış süresi 2,72 ve doluluk oranı 31,28 olarak gerçekleşmiştir. Gelen turistlerin 444’ü yabancı uyruklu, kalanı ise yerlidir.

 İLÇELER TESİSE GELİŞ SAYISI GECELEME ORTALAMA KALIŞ SÜRESİ DOLULUK ORANI(%)
Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam
Merkez   231 15.707  15.938   492 38.943  39.435 2,13 2,48 2,47 0,42 33,59 34,02
Ovacık   107  5.684  5.791   199 11.117  11.316 1,86 1,96 1,95 0,41 22,76 23,17
Pertek   105  6.876  6.981   431 22.955  23.386 4,10 3,34 3,35 0,72 38,41 39,13
Pülümür   1  1.375  1.376   2  2.663  2.665 2,00 1,94 1,94 0,01 12,83 12,84
Hozat     217   217    5.542  5.542 0,00 25,54 25,54 0,00 30,79 30,79
Toplam   444 29.859  30.303  1.124 81.220  82.344 2,53 2,72 2,72 0,43 30,85 31,28
 

 
Tunceli; özellikle son birkaç yılda turizmde önemli mesafe kat etmiş; huzur, tatil ve spor şehri olarak anılmaya başlanmış, çeşitli alanlarda ulusal ve uluslararası şampiyonalar düzenlenen bir şehir haline gelmiştir. Tunceli’nin önemli turistik yerleri aşağıda sıralanmıştır:

Munzur Milli Parkı:
Munzur nehrinin geçtiği vadide, dünyaca meşhur kırmızı benekli alabalık ve bazı av hayvanları koruma altına alınmış ayrıca dağ ve vadilerinde Ur kekliği, dağ keçisi, vaşak, yaban domuzu, su samuru, bıldırcın, porsuk, kurt, ayı, tilki ve tavşan gibi ender rastlanan hayvanları barındırmaktadır. Bunların yanında park florasında 1.518 çeşit kayıtlı bitki çeşidiyle doğal zenginliği ortaya koymaktadır.

Halbori Gözeleri:
Munzur Suyu kenarında, derin ve kayalık bir vadinin içerisinde yer almaktadır. Halbori Gözeleri, çok soğuk kaynak sulara sahip bir dinlenme ve mesire yeri olup, oldukça yoğun kullanılmaktadır.

Dereova Şelalesi:
Gelin pınarı olarak da bilinen şelale 20 metre yükseklikten düşerek güzel bir manzara oluşturur. Şelale yaz ve kış aylarında çok etkileyici ve farklı bir manzara sunmaktadır. Kışın şelale sularının donmasıyla oluşan sarkıt ve dikitler, güzel bir manzara meydana getirmektedir.

Pülümür Çayı Vadisi:
Tunceli-Pülümür karayolunun yaklaşık 20 Km kuzeyinden başlayarak Pülümür’e kadar genelde dar ve dik bir vadide akan çayın iki tarafı zengin orman örtüsünün yanı sıra şelaleler, kayalık yamaçlar ve kanyonlardan oluşan vadi doğal veriler bakımından oldukça zengindir.

Yelmaniye Camisi:
Çemişgezek İlçesindedir. Cami XIV. Yüzyılda Timura bağlı bir Türkmen beyi olan Tacettin Yalmak tarafından yapılmıştır. Çini ve taş sanatının beraber kullanılmasıyla yapılan eser Selçuklu ve Osmanlı sanatını yansıtır. Tunceli’deki diğer turistik yerler; Pulur Höyüğü, Yeniköy Höyüğü, İn Delikleri, Uzun Hasan Türbesi, Hamami Atik, Çemişgezek Köprüsü, Ulukale Cami, Mazgirt Kalesi’dir.

Kentsel Altyapı ve Üstyapı
Tunceli’de temiz su ihtiyacı daha çok kaynak sularından temin edilmektedir. Merkez ilçenin su ihtiyacı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından açılan sondaj kuyuları ve Zağge mevkiinden gelen kaynak suyu ile karşılanmaktadır.
Tunceli genelinde merkez ilçe ile Ovacık’ta arıtma tesisi bulunmaktadır. Merkez ilçenin kanalizasyon altyapısının % 95’inden fazlasının sisteme dâhil olduğu tesis, 22 dönüm arazi üzerine kurulu ve günlük 9 bin metreküplük kapasiteye sahiptir. İleri biyolojik arıtma sistemi sayesinde pis sular standartlara uygun bir şekilde arıtılarak baraj gölüne aktarılmaktadır.
Arazi yapısının kentsel gelişimi en çok etkilediği illerden biri Tunceli’dir. İl merkezi, şehir içinden geçen 2 akarsuyun yakası etrafında derelerle bölünen arazi üzerine kuruludur. Kentin doğu kesiminde genelde tek katlı kerpiç yığma yapılardan oluşan gecekondu bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgede heyelan riski olması nedeniyle yapı yasağı konulmuştur. Kent için öngörülen gelişme yönleri kuzey ve güneydir. Atatürk ve İnönü Mahalleleri topografik açıdan kentleşme için en uygun yerlerdir.
Tunceli’de köylerin çoğu güvenlik nedeniyle terk edilmiş olsa da, mezra ve komlardan oluşan dağınık yerleşim birimleri varlığını sürdürmektedir. Kırsal alandaki yapılaşma yok denilecek kadar az olmakla birlikte, inşa edilen yeni yapılar genellikle hazır beton kullanılarak yapılan binalardır.
TÜİK verilerine göre Tunceli’de 2023 yılında toplam 970 konut satışı gerçekleşmiştir.

Ulaştırma
Karayolları Genel Müdürlüğü verilerine göre 1 Ocak 2024 itibarı ile Tunceli ilinde toplam 622 km uzunluğunda yol ağı bulunmakta olup, bu ağın 607 km’si asfalt (asfalt beton ve sathi kaplama), 45,5 km’si bölünmüş yoldan oluşmaktadır.
142 km uzunluğundaki Tunceli-Bingöl ile 136 km uzunluğundaki Tunceli-Elazığ karayollarının tamamına yakını, 131 km uzunluğundaki Tunceli-Erzincan karayolunun ise 42 km’si bölünmüş yoldur.
İl merkezinden geçen karayolu, Doğu Anadolu Bölgesi’nde önemli arterlerden biri olup, Doğu Akdeniz Bölümünü Doğu Karadeniz Bölümüne bağlamaktadır. Tunceli-Pülümür arasında kışın meydana gelen çığları önlemek için toplam 26 adet ve 400 m uzunluğunda çığ tünelleri mevcuttur.
Pertek-Elazığ ile Çemişgezek-Elazığ karayolu Keban Baraj Gölü nedeni ile kesintiye uğramakta, ulaşım bu yerlerde feribotlar aracılığı ile sağlanmaktadır.
TÜİK tarafından yayınlanan son verilere göre Tunceli’de 2023 yılı sonu itibarı ile motorlu kara taşıtları sayısı 11.073 olup, bunlardan 1050’sinin kaydı 2023 yılı içinde gerçekleşmiştir. Aynı yıl bin kişiye düşen otomobil sayısı Tunceli’de 48, Türkiye’de ise 178 olarak hesaplanmıştır. Tunceli, bu sonuçla otomobil sahipliğinde ülke ortalamasının oldukça altında kalmıştır.

Haberleşme
Tunceli’ye ait temel haberleşme istatistiklerine bakıldığında, 2023 yılı sonu itibarı ile sabit telefon erişim hat sayısının 9.355, ankesörlü telefon sayısının 23, mobil telefon abone sayısının 67.861, geniş bant internet abone sayısının 73.634 ve mobil geniş bant internet abone sayısının 58.893 olduğu görülmektedir. Bunların yanı sıra toplam 1.677 km uzunluğunda fiber optik kablo altyapısı bulunmaktadır.
Tunceli ilinde basın medya sektöründe yerel düzeyde yayın yapan iki radyo kanalı ve dört gazete faaliyet göstermektedir. İlde yayın yapan yerel televizyon kanalı bulunmamaktadır.

Coğrafi Yapı ve İklim
Tunceli ili güneyinde Elazığ, doğusunda Bingöl, kuzeyinde Erzincan, kuzeydoğusunda Erzurum illeri ile çevrilidir. Yüzölçümü 7.432 km² olan Tunceli, deniz seviyesinden 1.050 metre yüksektedir. Tümüyle Fırat Havzası içerisinde kalan İl, doğal sınırlarla kuşatılmış yüksek bir bölgedir. Doğu Toros Dağları’nın uzantıları doğu-batı yönünde uzanarak ilin kuzeybatısını, kuzeyini ve kuzeydoğusunu hemen hemen kaplamaktadır. Bu dağlar aşılması güç sıralar oluşturduğu için Tunceli, Türkiye’nin doğu ucunda Iğdır Ovasından başlayıp Erzincan Ovasına kadar uzanan verimli çöküntü alanıyla bütünleşememiştir. Bu dağlar, yer yer hem yüzey sularıyla aşınarak, hem de akarsular tarafından derince oyularak yüksek platolara dönüşmüştür. Vadiler çok dar ve dik olup, vadi tabanlarında ovalar oluşmamıştır. Tunceli il sınırları içerisinde bulunan dağlar Doğu Torosların uzantısı olarak batı-doğu yönünde uzanmaktadır.
Munzur Dağları ve uzantısı olan Avcı Dağları, il topraklarının kuzeybatı ve kuzey kesiminde doğal sınır oluşturmakta, kuzeydoğusunda ise Bağırpaşa Dağı yer almaktadır. Tunceli doğal güzellikler bakımından zengindir. Yörede çok sayıda su kaynağı bulunmaktadır. Munzur, Pülümür, Peri ve Tahar çayları başlıca akarsulardır.
Karasal iklimin hâkim olduğu Tunceli’de kısa süren yaz ayları sıcak ve kurak, uzun süren kışlar ise çok soğuk ve yağışlı geçmektedir. Gece-gündüz arasında ve aylara göre sıcaklık farkları çok yüksektir. 
Tunceli’nin doğal bitki örtüsü kurakçıl meşe türlerinin oluşturduğu kuru ormanlardır. Meşe türlerinin yanında yer yer ardıçlara rastlanır. İç bölgelerde karaağaç, akçaağaç gibi öteki yayvan yapraklı türlerle de karşılaşılır. Ayrıca, dünyada çok az rastlanan hus ağacı mercan vadisinde doğal yaşam ortamı bulmuştur. Munzur dağlarında 1.300 metreden sonra yer yer sarıçam topluluklarına rastlanır. Orman örtüsü 2.800 metreden sonra son bulur. 2.800 metreden sonra otlak ve mera ile kaplı sert kayalıklar bulunmaktadır.
Tunceli’deki Munzur, Mercan, Pülümür, Peri ve Tağar Çayı Vadisi, TRB1 bölgesinde bulunan önemli vadiler arasındadır. Tunceli’de Munzur Dağları ile bu sıranın alt birikimlerini oluşturan Mercan, Avcı, Karasakal Dağları üzerinde ve Bağırpaşa Dağı’nın doruklar bölgesinde küçük buzul gölleri bulunmaktadır.
Tunceli’nin kuzey yarısındaki düzlükleri, Munzur Dağları’nın güneyindeki Ovacık (Zerenik) Ovası ile Yeşilyazı Ovası’dır. Pülümür Çayı Vadisi’ne inen kesimdeki önemli platolar, Mercan Dağları üzerindeki Merk Yaylası ve Munzur Dağları’nın orta bölümünde yer alan Kepir Yaylası’dır.

Doğal Kaynaklar
Tunceli’de üç tip toprak hâkimdir. Bunlar kahverengi topraklar (kuzey ve güney), kahverengi orman toprakları (doğu) ve kireçsiz kahverengi orman topraklarıdır. Tunceli‘de toplam ekilebilir arazi 114.071 ha olmakla birlikte, I-IV‘üncü sınıf arazi miktarı sadece 81.190 ha’dır.
Tunceli’de yerüstü ve yer altı su kaynakları 3.114,2 m³/yıl hacme sahip olup bunun %99’u yüzey kaynaklardan (nehir, göller) oluşmaktadır. İlde 3.112 hm³/yıl yerüstü su rezervi ile 2,2 hm³/yıl yeraltı su rezervi olmak üzere toplam 3114,2 hm³/yıl su kaynağı mevcuttur. İlin ortalama su ihtiyacı 175 lt/sn olmakla beraber kaynaklardan 112 lt/sn su ancak sağlanmaktadır. Tunceli’deki maden suyu kaynakları ise; Merkez - Harçik Madensuyu, Merkez - Anafatma Suyu, Nazımiye ilçesi - Aşağıdoluca Maden Suyu, Pülümür ilçesi - Bozada Suyu ve Mazgirt İlçesi - Bağın Kaplıcası’dır.
Tunceli ilinde, doğal ve plantasyon olarak 258.500 ha orman bulunmaktadır. Ormanlarda, çoğunlukla meşe, ardıç, dişbudak, kızılağaç, akçaağaç ve kavak gibi ağaçlar bulunmaktadır.
Tunceli florasında hâkim ağaç cinsi meşedir. Diğerleri karaağaç, akçaağaç, ceviz, yabani fındık, söğüt, çınar, asma, kızılağaç, dişbudaktır. Bunlardan kavak, ceviz, söğüt, kızılağaç, asma ve karaağaç su boyunca karışık bir galeri meydana getirir. Yamaçlar kayalık olmayan yerlerde meşeliktir. Dünyada çok nadir rastlanan huş ağacı mercan vadisinde doğal yaşama ortamı bulmuştur. Tunceli hayvan varlığında (fauna) Munzur Vadisi ve çevresi, av hayvanları bakımından oldukça zengindir. Vadide bulunan av hayvanları; ayı, kurt, vaşak, tilki, sansar, porsuk, sincap, tavşan, yaban domuzu, yaban keçisi, çengel boynuzlu dağkeçisi, kartal, akbaba, doğan, şahin, atmaca, ürkeklik, keklik, çil keklik, turna, kaz, toy, ördek türleri ve çulluktur. Alabalık mevcut fauna içerisinde önemli bir yere sahiptir. Keban Baraj Gölü’nün Çemişkezek, Göktepe, Peri ve Pertek avlak sahası içerisinde; karabalık (capoeta sp.), sazan (cyprinus carpio), tatlı su kefali (leuciscus cephalus), bıyıklı balık (barbus sp.) ve kerevit (astacus leptodacthlus) mevcuttur.



Copyright © 2016 www.fka.gov.tr Tüm Hakları Saklıdır