Ekonomik Yapı

Ekonomik Faaliyetler
2001 verilerine göre Elazığ’ın kişi başı gayri safi yurt içi hasılası 1.704 dolar olup bölge ortalamasının (1.429 $) üstünde, Türkiye ortalamasının (2.146 $) altındadır.
2002 TÜİK işyeri sayım sonuçlarına göre TRB1 bölgesinde faaliyet gösteren işletmelerin % 38,7’si Elazığ’da (14.330 işletme) faaliyet göstermektedir.

Elazığ’da işyeri ve istihdam oranları incelendiğinde sırasıyla “toptan ve perakende ticaret”, “imalat” ile “ulaştırma, depolama ve haberleşme” alanlarının en yaygın üç sektör olduğu görülmektedir. 2009 verilerine göre Elazığ’da 100.000 kişi başına düşen kurulan şirket ve kooperatiflerin sayısı 42’dir ve Türkiye ortalamasının (66) altındadır. Elazığ’da Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı toplam 621 işletmenin 205’i (ildeki işletmelerinin % 33’ü) “Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı” alanında faaliyet göstermektedir. Bu faaliyet alanını sırasıyla 73 işletme ( %11,8) ile “Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı” ve 66 (% 10,6) işletme ile “Mobilya İmalatı; Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer İmalatlar” takip etmektedir.
Elazığ’da işletmelerin ölçeksel dağılımına bakıldığında işletmelerin % 52,2’sinin 1-9 kişi arasında istihdam sağlayan küçük firmalar olduğu, 50-249 kişi arasında istihdam sağlayan işletme oranının ise % 3,2 olduğu görülmektedir.

Tarım
TRB1 bölgesinin bitkisel üretim değerinin % 33’ü, canlı hayvan değerinin % 37’si, hayvansal ürün değerinin % 34’ü Elazığ iline aittir. Toplam arazisi 915.135 hektar olup toplam arazinin 264.180 hektarı tarım arazisi, 450.965 hektarı çayır-mera, 130.403 hektarı orman-fundalık ve 69.587 hektarı ise diğer arazilerden oluşur. Sulanabilir tarım arazisi 213.659 hektar olup bu alanın 137.273 hektarı sulanmaktadır.

 Elazığ ili sulanabilir ve sulanan arazi varlığı konusunda öne çıkarken, tarımsal sulama faaliyetleri oldukça iyi bir durumdadır. Tarla bitkileri yıllık üretimleri dikkate alındığında Elazığ’da en çok yetiştirilen bitkiler sırasıyla arpa (163.993 ton), şeker pancarı (134.787 ton) ve buğdaydır (121.975 ton).
Elazığ ilinde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık ön plandadır. Sığır yetiştiriciliğinden sağlanan değerin yaklaşık yarısını üreten Elazığ ili, bölgede en yüksek oranda kültür ırkı sığıra sahip ildir. Elazığ ilinde kültür ırkı, melez ve yerli sığırların oranları sırasıyla % 49, % 29 ve % 22’dir.

Alabalık yetiştiriciliği, bölge akarsuları üzerine kurulu tesislerin yanı sıra, baraj ve göllerde kafes balıkçılığı tekniğiyle de gerçekleştirilmektedir. TRB1 Bölgesi 2008 TÜİK verilerine göre, ülke alabalık üretiminin % 8,9’unu sağlarken bölge içinde bu üretimin % 76’sı tek başına Elazığ ili tarafından sağlanmaktadır. Yapılan saha araştırmalarına göre bölgede yem üretim tesisi bulunmadığından alabalık yetiştiriciliğindeki en önemli girdi olan yem, bölge dışından temin edilmektedir. Aynı saha çalışmalarında yem sorununun yanı sıra alabalık işleme tesislerinin nitelik ve nicelik bakımından yetersizliği de sektörün bölgedeki hızlı gelişimi önündeki engellerden biri olarak belirlenmiştir.

Sanayi, Ticaret, Yatırımlar ve Ar-Ge  
TRB1 Bölgesi, 2000 yılı verilerine göre imalat sanayi gelişmişlik sıralamasında ve sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 26 bölge arasında 20’nci sırada yer almaktadır. Sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinde ise Elazığ bölgede ilk sırada yer alırken Bingöl son sırada kalmıştır. Doğu Anadolu Projesi’nde (DAP) Malatya, Elazığ ve Erzurum illerinin, sanayi yapısındaki çeşitlilik ve hacimlerinin dışsal ekonomiler yaratabilecek büyüklüğe ulaşıyor olması nedeniyle, sanayide Doğu Anadolu Bölgesi’nde göreli üstünlüğe sahip iller olduğu belirtilmektedir.

Elazığ’da biri ihtisaslaşmış iki adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) vardır. Elazığ OSB’lerine bakıldığında ağırlıklı sektörlerin gıda ve tekstil olduğu görülmektedir. Bölgedeki OSB’lerdeki en büyük sorunlardan birisi ihracat amacıyla kullanılabilecek en yakın limanın bölgeye yaklaşık 650-700 km olması ve limana ulaşım ve taşıma maliyetlerinin pahalı olmasıdır.
Elazığ merkezinde 1049 işyeri kapasiteli KSS mevcut olup, ortalama 5000 kişiye iş olanağı sağlamaktadır. Elazığ Bingöl Yolu üzerinde 202 işyeri kapasiteli Elazığ Yeni KSS, 100 işyeri kapasiteli Elazığ Kovancılar KSS, 100 işyeri kapasiteli Elazığ Karakoçan KSS tamamlanma aşamasına gelmiştir. Hayvancılık sektöründe faaliyet gösteren işyerlerinin yetersizliğini, dağınıklığını gidermek ve çevre sağlığına duyarlı entegre tesisler meydana getirmek amacıyla Türkiye’de ihtisaslaşma açısından ilk uygulama olan Elazığ OSB (Hayvan Ürünleri) 1997 yılında faaliyete geçmiştir. Bölgede faaliyet gösteren tüm organize sanayi bölgelerinde bakanlık kredisinden, gelir stopajı teşvikinden, enerji desteği teşvikinden ve 5084 sayılı teşvik kanunundan faydalanılmaktadır.

Elazığ ilinde ise Doğu Anadolu Projesi kapsamında da öncelikli sektör olarak alınan bağcılık ve bağcılığa dayalı şarap ve meşrubat sektörleri önem taşımaktadır. Üretim maliyetlerinin önemli bir kısmı toplama işçiliğinden kaynaklanması nedeniyle istihdam oluşturan bir sektördür. 2008 yılında ilde 8 bin kadar üzüm üreticisinin olduğu sektörde 130 bin ton kadar üzüm üretilmiştir. Bölgede bulunan şarap ve üzüm suyu fabrikalarında beklendiği düzeyde katma değer sağlanamaması bölgede entegre tesislerin etkin faaliyet gösterememesi, ürün standardizasyonu, fiyatlandırılması ve ambalajlanmasındaki eksiklikler ile marka ve pazarlama stratejisinin zayıf olmasından kaynaklanmaktadır. Bölgede üzüm sadece şarap olarak ihraç edilebilmekte, üretilen üzümün de ancak %20-%25 kadarından şarap üretilmektedir. İlde 6 milyon litre ve 20 bin litre kapasiteli iki adet şarap fabrikası bulunmasına rağmen firmalar tam kapasite çalışamamaktadır.
Kümelenme yaklaşımı bu üretim ağı içerisinde yer alan aktörlerin ürün ve servis üretiminde ve inovasyon yaratılmasında birbirleri ile olan bağları ve bağımlılıklarına odaklanmaktadır. Elazığ’da mermer kümelenme projelerine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Elazığ Valiliği tarafından yaptırılan analizler sonucu il bazında bazı sektörlerin öne çıktığı ve kümeleme çalışmaları yapıldığı zaman rekabetçi sektör olma özelliği kazanacakları sonucu elde edilmiştir. Bu amaçla yaptırılan çalışmada su ürünleri ve mermercilik sektörlerinin kümeleme analizleri yapılarak önemli tespitler yapılmıştır. Bu sektörlerin dışında Elazığ şarap kümelemesi, kümes hayvanları sektörü kümesi, sağlık ve turizm kümeleri potansiyeldir. Bu sektörlerin dışında teknokent yapılanması ile birlikte bilişim sektörü kümelemesi potansiyeli de dikkate alınmalıdır. Elazığ mermer kümelenmesi çalışmaları sonucu mermercilik sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, yedek parça ve yan sanayi tedarikçileri, Türkiye ve dünyada pazar analizi, sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları arasındaki ilişki diagram oluşturularak, kümelenme kapsamında ilişki diyagramı iyileştirilmiştir.

İnovasyon ve rekabetçilik kapsamında TRB1 Bölgesi’ndeki patent, faydalı model, marka ve endüstriyel tasarım başvuru ve tescilleri ile Tescilli Coğrafi İşaretler incelenmiştir. Elazığ’da Elazığ Öküzgözü Üzümü 10.07.2008 tarihinde tescil edilmiştir. 2009 yılı iller arası patent başvurusu sıralamasında ise Malatya 18., Elazığ 21., Bingöl 26., ve Tunceli 27. sırada yer almıştır. Sıralamada aynı sayıda patent başvurusu yapan iller aynı sırada yer aldığından toplam 81 derece değil 27 derece arasında sıralama yapılmıştır. Buna göre 27 farklı sayıda patent başvurusu yapılmıştır. Patent tescil sayısına bakıldığında ise başvuruların büyük kısmının geçmediği görülmüştür. Bölge nüfusunun Türkiye’ye oranının yaklaşık %2,3 olduğunu düşünürsek patent, marka, faydalı model ve endüstriyel tasarım başvuru ve tescil oranlarının çok düşük kaldığı görülmektedir. Bölgenin, özellikle endüstriyel tasarım ve marka yaratma konusunda zayıf olmasından dolayı pazarlama ve rekabetçilik alanında değer yaratamadığı görülmektedir.

Elazığ Fırat Üniversitesi ise 1967 yılında faal olarak eğitime başlamış olup bünyesinde yirmi adet araştırma merkezi ve bir teknokent barındırmaktadır. Teknokent 2010 yılı itibariyle altyapı çalışmalarını tamamlamış ve firmalar faaliyetlerine başlamıştır. Fırat Teknokent 15 firma ile sözleşme imzalamış olup, 8 firma teknokent bünyesinde faaliyete başlamıştır. Sözleşme imzalanan firmaların sektörel dağılımında ise bilişim sektörünün öncelikli olduğu görülmektedir. 9 firma bilişim sektöründe, 4 firma endüstriyel otomasyon, 1 firma malzeme ve 1 firma da biyoteknoloji sektöründe faaliyet göstermek amacıyla teknokentle sözleşme imzalamıştır.

Bölgede teşvik kapsamında 2007-2009 yılları arasında toplam 65 teşvik belgesiyle 1453 kişiye istihdam sağlanmıştır. Bahsedilen yıllar arasında en fazla 2008 yılında ve bölgenin gelişmiş sanayi şehirleri olan Malatya ve Elazığ’a teşvik belgesi verildiği görülmektedir. Başvuru sayısı, yatırım ve istihdamı Türkiye ile karşılaştırdığımızda ise oranın nüfus oranıyla hemen hemen aynı olduğu görülmektedir. Yani fert başına düşen yatırım teşvik başvurusu Türkiye ortalamasına yakındır.
2006 – 2009 Yıllarında bölgeye sağlanan kamu yatırımlarının ortalama %%31’i Elazığ’a yapılmıştır. Kamu yatırımlarına bakıldığında Elazığ’da eğitim, enerji ve ulaştırma-haberleşme sektörlerinin ön plana çıktığı, imalat ise en son sırada yer aldığı görülmektedir.
TRB1 Bölgesi ithalat ve ihracat rakamları değerlendirildiğinde Türkiye değerlerine göre genel olarak düşük hacimli kapasiteye sahiptir. İBBS Düzey 2 bölge sınıflandırmasına göre 26 bölgeye ayrılan Türkiye’de TRB1 Bölgesi, ihracat sıralamasında 23. sırada yer almaktadır. TÜİK verilerine göre Türkiye’nin kişi başına ihracat değeri 1.846 ABD Doları olduğu düşünülürse bölge illerinin çok geride kaldığı gözlenmektedir. Bununla beraber, Bingöl ve Tunceli illerinin bölgenin diğer illeri olan Malatya ve Elazığ’a göre ciddi oranlarda geri kaldığı görülmektedir.

2009 verilerine göre Elazığ, 81 il içerisinde en çok ihracat yapan iller sıralamasında 64. sıradadır, 2009 ihracatı 30,06 milyon dolar, ithalatı ile 37,19 milyon dolardır.  Elazığ’da ise Madencilik sektörünün en büyük ihracat sektörü olduğu; ancak Elazığ ve çevresinin Türkiye’de önemli maden bölgesi olarak bilinmesine karşın ihracatta beklenen değerlere ulaşamadığı görülmektedir. Elazığ Madencilik ürünleri ile Madencilik ihracatının %85’ini gerçekleştirmektedir. TİM’nin yayımladığı “İller Bazında Ülke Rakamları”na göre Elazığ’ın en çok ihracat yaptığı ülke Irak’tır, bunu Çin, ABD, Türkmenistan, Suudi Arabistan izlemektedir. Elazığ’da ihracat özellikle son yıllarda mermer ocakları ve mermer işleme tesis sayısının artması ile birlikte önemli bir yükseliş göstermeye başlamıştır. Ticari anlamda standartlara uygun blok verebilen, kesilip parlatılan ve özellikleri itibarıyla kaplama taşı normlarına uygun olan her tür taş olarak tanımlanan mermerin “Elazığ Vişne” olarak isimlendirilen çeşidi Akşehir Siyah, Manyas Beyaz, Bilecik Bej, Kaplan Postu, Denizli Traverten, Ege Bordo, Milas Leylâk, Gemlik Diyabaz ve Afyon Şekeri ile birlikte Türkiye’nin uluslararası piyasalarda en tanınmış mermer çeşitleri arasında gösterilmektedir. Bunun yanı sıra krom, plastik, mobilya, çimento, şarap ve tekstil gibi sektörlerde de dünyanın dört bir yanına ihracat gerçekleştirilmiştir.

Turizm
Elazığ’ı 2008 yılında 1.210 yabancı turist, 104.008 yerli turist ziyaret etmiştir. Elazığ ili özellikle M.Ö. 900’lü yıllara uzanan Harput Kalesi ve şehri ile bölgenin önemli tarihi merkezlerindendir. Aynı zamanda ilde bulunan tabiat güzellikleri, ilin turizm potansiyelini artırmaktadır. İlde önemli turistik yerler aşağıda verilmiştir:

Harput Kalesi: Urartular döneminde yapıldığı sanılan kale Elazığ ovasına hâkim duruşuyla oldukça heybetli bir görüntüye sahiptir. Etrafında birçok tarihi yeri de barındırmaktadır.

Ulu Cami: Harput ve çevresinin en eski yapıtlarından olan bu cami, Artuklular tarafından 12. yüzyılda yapılmıştır. İran-Selçuklu plan ve formu Anadolu özellikleriyle kaynaştırılmış yapı iki kapılı ve motiflerle önemli bir eserdir.

Buzluk Mağarası: Harput kalesinin kuzeydoğusunda bulunan mağara, jeomorfolojik yapısı nedeniyle yaz aylarında sarkıt ve dikitler halinde buz tabakaları, kış aylarında tam tersine sıcak hava oluşturmaktadır.

Meryem Ana Kilisesi: Harput kalesinin yamacında bulunan kilise en eski Süryani kiliselerinden biridir. Bir duvarı kayalardan oluşmakta ve kilise içinde kaleye giden yollar bulunmaktadır.

Arap Baba Türbesi: İçinde Arap Baba’nın mumyalı cesedinin olduğu ve halk arasında çeşitli rivayetlerin anlatıldığı türbe ve mescit Selçuklu hükümdarı III. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından yapılmıştır. İçinde Selçuklu mimarisinin birçok öğesini barındırmaktadır.

Hazar Baba Kayak Merkezi: Sivrice ilçesinde bulunan Hazar Baba dağında bulunan kayak merkezi 19 teleski ve yeme-içme imkânlarının olduğu bir kayak merkezi ve bir kafeteryaya sahiptir. Ayrıca pist Hazar gölü ve Keban baraj gölü manzarasıyla ayrı bir seyir zevkine sahiptir.

Hazar Gölü: Birçok plajı olan ve çevresinde birçok kamu ve özel kurumların dinlenme ve eğitim tesislerinin yer aldığı 22 km uzunluğundaki göl adeta bir tatil yöresi görünümündedir.

Keban Barajı: Türkiye’nin en büyük yapay gölü olan Keban barajında elektrik üretiminin yanı sıra balık üretim çiftlikleri vardır. Aynı zamanda civarda eşsiz manzaralı tesislerde balık yemek son yıllarda özellikle yerli turistlerin ilgisini çekmektedir.
Elazığ’da ayrıca Golan Kaplıcaları, Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Ağa Cami, Esediye (Aslanlı) Cami, Alacalı Mescit, Hoca Hasan Hamamı, Cimşit Hamamı da önemli turistik yerlerdir.

İçerik Görselleri



Copyright © 2016 www.fka.gov.tr Tüm Hakları Saklıdır