Ekonomik Faaliyetler
Bingöl’ün iktisadi faaliyet kollarına göre gayrisafi yurtiçi hasıla hesaplamaları incelendiğinde, 2004-2022 yılları arasındaki dönemde tarım sektörünün payı %17,79’dan %13,19’a, sanayi sektörünün payı ise %2,25’ten %17,28’e yükselmiştir. İktisadi faaliyet kollarının dağılımındaki bu değişim TRB1 Bölgesi ve Türkiye geneliyle paralellik arz etmekle birlikte, Bingöl’de özellikle sanayinin payının görece daha yüksek oranda bir artış gösterdiği gözlenmektedir. Bu durum ekonomik gelişme anlamında olumlu olarak değerlendirilebilir.
Tablo 2: İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Açısından İlin Durumu
Faaliyet Kollarına Göre Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Oranları(%) |
|
Yıllar |
Tarım, ormancılık ve balıkçılık |
Sanayi |
İnşaat |
Hizmetler |
Bilgi ve iletişim |
Finans ve sigorta faaliyetleri |
Gayrimenkul faaliyetleri |
Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri |
Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri |
Diğer hizmet faaliyetleri |
TR |
2004 |
9,51% |
20,78% |
5,79% |
26,71% |
2,56% |
2,70% |
13,21% |
4,08% |
13,44% |
1,59% |
2010 |
9,09% |
21,17% |
6,83% |
24,94% |
2,81% |
4,19% |
11,45% |
4,88% |
12,49% |
2,15% |
2016 |
7,24% |
22,36% |
8,39% |
25,28% |
2,94% |
4,98% |
9,61% |
6,15% |
11,20% |
2,06% |
2020 |
7,48% |
22,31% |
6,85% |
24,83% |
3,75% |
5,93% |
9,32% |
5,53% |
12,16% |
2,34% |
|
2022 |
7,23% |
29,51%
|
5,45% |
29,85% |
2,65% |
3,68% |
4,14% |
5,10% |
10,12% |
2,26% |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TRB1 |
2004 |
14,01% |
10,55% |
8,08% |
13,78% |
1,12% |
1,76% |
16,73% |
2,44% |
30,99% |
1,43% |
2010 |
13,08% |
10,82% |
9,88% |
14,99% |
1,10% |
2,18% |
14,46% |
2,91% |
28,85% |
1,74% |
2016 |
12,63% |
12,71% |
9,98% |
15,05% |
0,85% |
2,90% |
12,97% |
4,85% |
26,12% |
2,27% |
2020 |
13,79% |
13,17% |
11,56% |
14,41% |
0,84% |
2,98% |
10,97% |
3,59% |
27,40% |
2,13% |
|
2022 |
12,79% |
21,35% |
8,07% |
16,83% |
0,70% |
2,00% |
5,88% |
3,79% |
26,86% |
1,72% |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bingöl |
2004 |
17,79% |
2,25% |
9,45% |
7,44% |
0,82% |
1,12% |
18,65% |
1,62% |
39,62% |
1,70% |
2010 |
15,99% |
3,02% |
18,45% |
6,44% |
0,83% |
1,36% |
15,46% |
1,73% |
34,91% |
1,80% |
2016 |
13,70% |
5,23% |
21,31% |
9,35% |
0,63% |
1,67% |
12,65% |
3,65% |
29,85% |
1,77% |
2020 |
16,36% |
10,58% |
11,64% |
8,18% |
0,50% |
1,49% |
11,77% |
2,30% |
36,11% |
1,66% |
2022 |
13,19% |
17,28% |
9,84% |
10,85% |
0,25% |
1,02% |
6,49% |
2,75% |
36,95% |
1,38% |
Kaynak: TÜİK, İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Verileri.
Kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla hesaplamalarına bakıldığında, Bingöl’ün 2004 yılında 2.301 dolar, 2009 yılında 3.827 dolar, 2014 yılında 5.858 dolar, 2018 yılı için 4759 ve 2020 yılı için 4.742 ve 2022 yılı için dolar kişi başı gayrisafi yurtiçi hasılaya sahip olduğu görülmektedir. Bu rakam Türkiye ortalamasının ve TRB1 bölgesinin diğer illerinin altında olmakla birlikte 2004-2022 dönemindeki artış oranı açısından değerlendirildiğinde %106,08 oranıyla hem Türkiye geneli (%77,03) hem de diğer bölge illerine göre önemli oranda daha yüksek artış göstermiştir.
Tablo 3: Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Açısından İlin Durumu
Yıl |
2004 |
2014 |
2018 |
2020 |
2022 |
2004-2020 Arası Artış (%) |
Türkiye |
5961,00 |
12112,00 |
9693,00 |
8.600,00 |
10.659,00 |
78,81% |
Malatya |
3428,00 |
6954,00 |
5374,00 |
5.168,00 |
5.646,00 |
64,70% |
Elazığ |
3570,00 |
7749,00 |
5925,00 |
5.936,00 |
6.179,00 |
73,08% |
Bingöl |
2301,00 |
5858,00 |
4759,00 |
4.636,00 |
4.742,00 |
106,08% |
Tunceli |
4543,00 |
10198,00 |
8164,00 |
8.418,00 |
8.108,00 |
78,47% |
Kaynak: TÜİK, Kişi Başına düşen Yurtiçi Hasıla Verileri.
2022 SGK illere göre işyeri sayılarına göre TRB1 bölgesinde faaliyet gösteren işletmelerin % 10,85’si Bingöl’de (3.129 işletme) faaliyet göstermektedir. Çalışan sayıları incelendiğinde ise çalışanların %13,05’i Bingöl’de (32,615) istihdam edilmektedir.
Tarım
TRB1 bölgesinin Tahıllar Ve Diğer Bitkisel Ürünler miktarının %58,52’si, canlı hayvan değerinin büyükbaşta %25,70’i, küçükbaşta %24,25’si, kanatlıda %5,15’u Bingöl iline aittir. Toplam arazisi 825.300 hektar olup 59.140 hektarı tarım arazisi, 432.471 hektarı çayır-mera, 310.142 hektarı orman-fundalık ve 23.547 hektarı ise diğer arazilerden oluşur. Sulanabilir tarım arazisi 47.300 hektar olup bu alanın 27.300 hektarı sulanmaktadır. Tarla bitkileri yıllık üretimleri dikkate alındığında Bingöl’de en çok yetiştirilen bitkiler sırasıyla yonca(315.825 ton), mısır(silajlık(108.567 ton)), buğday (21.765 ton), arpa (4.243 ton) olarak gerçekleşmiştir.
Bingöl ilinde kültür ırkı, melez ve yerli sığırların oranları sırasıyla % 25,2, %65,6 ve % 9,2’dir. Bu bağlamda hayvansal üretimde verimliliğin belirleyici unsurlarından biri olan genetik kapasite bakımından oldukça düşük profildeki ırkların Bingöl’de yaygın olduğu görülmektedir. Bölgedeki bal üretiminin %38,87’si Bingöl’de üretilir.
Sanayi, Ticaret, Yatırımlar ve Ar-Ge
Bingöl’de bir adet Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi’nin genişleme çalışmaları 2017 yılında başlamış olup 2023 yılı itibariyle genişleme alanında yatırımcılara yer verilmeye başlanmıştır. Bölgedeki OSB’lerdeki en büyük sorunlardan birisi ihracat amacıyla kullanılabilecek en yakın limanın bölgeye yaklaşık 450 km olması ve limana ulaşım ve taşıma maliyetlerinin pahalı olmasıdır.
Bingöl Merkez Sanayi Sitesi (1. Kısım ve 2. Kısım), 281 işyerinde 2.000 kişilik istihdam ile faaliyetini sürdürmektedir. Genç Sanayi Sitesinde 78 işyerinde 156 kişilik istihdam, Solhan Sanayi Sitesinde ise 50 işyerinde 150 kişilik istihdam ile faaliyetler sürmektedir. Buna ek olarak Karlıova KSS’nin inşaatı halen devam etmektedir. Bölgede faaliyet gösteren tüm organize sanayi bölgelerinde bakanlık kredisinden, gelir stopajı teşvikinden, enerji desteği teşvikinden faydalanılmaktadır. Buna ek olarak Bölgesel Teşvik sınıflandırılmada en çok destek alan 6. Bölge içinde bulunan Bingöl’de yapılacak yatırımlarda 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında Ekonomi Bakanlığının Bölgesel Teşvik sisteminden faydalanılmaktadır.
“Tekstil-Hazır Giyim İmalatı”, ‘’Mobilya İmalatı’’, ‘’Gıda Ürünleri İmalatı’’, “Süt ve Süt Ürünleri” ile “Arıcılık Ürünleri Üretimi” sektörleri son yıllarda önemli gelişmeler göstermektedir.
Başta Bingöl olmak üzere bölgemizin süt ve süt ürünleri sektöründe büyük katkılar sağlanması beklenen SÜTAŞ yatırımı 2021 yılında faaliyete geçmiştir ve tam kapasiteye ulaştığında 1012 kişilik doğrudan istihdam oluşturması, dolaylı olarak yaklaşık 8000 aileye katkı sağlaması öngörülmektedir. Yaklaşık 200 milyon dolar tutarında olan yatırım kapsamında, günde 1.063 ton süt işleme kapasitesine sahip süt ürünleri fabrikası, 10 bin baş sağmal olmak üzere 22.500 baş kapasiteli damızlık süt sığırı çiftlikleri, 5.000 başlık bir besi çiftliği, 600 ton/gün kapasiteye sahip karma yem fabrikası, 6,4 MW kapasiteli biyogaz tesisi yer almaktadır.
TRB1 Bölgesi ithalat ve ihracat rakamları değerlendirildiğinde Türkiye değerlerine göre genel olarak düşük hacimli kapasiteye sahiptir. İBBS Düzey 2 bölge sınıflandırmasına göre 26 bölgeye ayrılan Türkiye’de TRB1 Bölgesi, ihracat sıralamasında son sıralarda yer almaktadır. TÜİK verilerine göre Türkiye’nin ihracat tutarları ve teknoloji düzeyi dikkate bölge illerinin geride kaldığı gözlenmektedir. Bununla beraber, Bingöl ve Tunceli illerinin bölgenin diğer illeri olan Malatya ve Elazığ’a göre ciddi oranlarda geri kaldığı görülmektedir.
TUİK verilerine göre 2023 yılında Bingöl, 81 il içerisinde en çok ihracat yapan iller sıralamasında 5.982.000 Dolarla 77. Sırada yer almaktadır. Faaliyet illerine göre ihracat verilerinde ise Bingöl aynı yıl 92.887.422 Dolar tutarla Türkiye’de 66. Sırada yer almıştır. Bingöl’de faaliyet gösteren sektörlerden en çok ihracat yapan 5 sektör ise şu şekildedir: Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller, Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri, Kimyevi Maddeler ve Mamulleri, Yaş Meyve ve Sebze.
Turizm
2023 yılında Bingöl’ün yabancı geceleme sayısı 1.723, toplam geceleme sayısı ise 56.916’dır. Bingöl ili tabiat olarak birçok turizm alanına hitap edebilecek potansiyele sahiptir. 10 civarında yaylaya sahip Bingöl, yayla ve kamp turizmi için önemli bir şehirdir.
İlde önemli turistik değerler aşağıda verilmiştir:
Yüzen Ada: Solhan İlçesi Hazarşah köyündeki gölde bulunan 3 adet adanın göl içerisinde sal gibi hareket etmesi ile tanınmış “Yüzen Ada” turistlerin ilgisini çekebilecek potansiyeldedir.
Güneşin Doğuşu: Bingöl ili Karlıova ilçesinde bulunan Bingöl Dağlarının Kale Tepesi’nden güneşin doğuşunu seyretmek, İsviçre Alp Dağları’ndan seyretmeye alternatif olarak gösterilmektedir. Güneşin doğuşundaki her rengi, ayrıntıyı seyretmeyi mümkün kılmaktadır.
Kış Turizmi: Bingöl’de bulunan ve 1600 - 1700 metre pist uzunluğuna sahip olan Hesarek Kayak Merkezi, Bingöl Merkeze 34 km uzaklıktadır. Tesis 70 yatak kapasiteli otel binası, teleski, telesiyej ve baby lift bölümlerinden oluşmaktadır. 2015 yılı sonu itibariyle hizmete giren tesis 4-5 ay süren kayak sezonu ile Türkiye’nin en uzun kayak sezonuna sahip olan kayak merkezlerinden biri konumundadır.
Kös Kaplıcaları: Bingöl Karlıova yolunun 20. km’sinde yer alan kaplıcalar romatizmal hastalıklara ve kadın hastalıklarına sahip kişiler için çekim merkezidir.
Mevcut durumda Ilıcalar Beldesinde bulunan iki termal tesise ek olarak şehir merkezine 5 km, havaalanına 12 km mesafede bulunan 110 dönümlük alan üzerinde Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılması planlanan 5 yıldızlı termal otel, fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi, AVM, Aquapark gibi yatırımları içeren Kentpark projesinin hayata geçmesiyle termal turizmde önemli bir gelişme olması planlanmaktadır.
Bingöl’de ayrıca Çır Şelalesi, Kiğı Kalesi, Kral Kızı Kalesi, Peri Suyu turizm potansiyeline sahip yerlerdir.